Zamek Dukla

Dukla
Zamek rycerski całkowicie przebudowany w pałac





Ocena zabytku


Możesz ocenić:
Dukla (woj. podkarpackie) - Średniowieczny zamek rycerski całkowicie przebudowany w pałac

Ocena obecnej atrakcyjności obiektu
3.5 stars
Średnia ocena: 3.6 na 5. Głosów: 17

       
    
 
Ocena nastawienia do turystów na terenie obiektu
4 stars
Średnia ocena: 4.2 na 5. Głosów: 15

       
    
 


Opis i stan obecny


Zamek w Dukli postawiono w widłach rzek Jasiółka i Dukiełka. Przebudowana obecnie rezydencja posiada charakter barokowego pałacu z dwiema oryginalnymi, flankującymi ją oficynami. Oficyny posiadają kształt trapezu i sprawiają wrażenie większych od samego pałacu. Po badaniach murów okazało się, że są to rozbudowane i podwyższone bastiony, które otaczały siedemnastowieczny zamek. Kiedyś oficyn i innych obiektów zamkowych było znacznie więcej, szacuje się że na całe założenie składało się ok. 25 budynków. Zamek w XVI/XVII wieku posiadał również wieżę, której fundamenty odkryto podczas wykopalisk, a główne budynki były zwieńczone attyką (zlikwidowaną w XVII wieku).
Dziś obiekt jest własnością Muzeum Historycznego (dawniej Muzeum Braterstwa Broni). Turystom udostępniony został sam pałac z ekspozycją głównie związaną z I i II wojną światową. Jest to już zresztą widoczne z daleka, bo otoczenie budowli wypełniono sprzętem i maszynami wojskowymi. Tematem przewodnim są walki o ważną strategicznie Przełęcz Dukielską. Jest jeszcze wystawa poświęcona historii miasta i pałacu, ale dosyć skromna. Wnętrza nie prezentują się ciekawie, nie znajdziemy tu praktycznie nic ze wspaniałego wyposażenia zamku Mniszchów, bo wszystko zostało stracone albo zniszczone podczas wojny. Dość głupi wydaje się więc zakaz fotografowania pałacu we wnętrzach. Nie dość, że jest niezgodny z prawem, to tak naprawdę nie ma co tam fotografować. Chyba, że ktoś jest wielkim pasjonatem osprzętu wojskowego, tylko w jaki sposób pstryknięcie zdjęcia miałoby zaszkodzić tym eksponatom?

Osobnym tematem jest park pałacowy. Ciągnie się on ok. pół kilometra za dukielską rezydencją na obszarze 11 ha. Mimo że jest zaniedbany, zaśmiecony i pozbawiony oryginalnych elementów architektonicznych, to robi wielkie wrażenie. Nie wiem jak lokalne władze i dyrekcja muzeum, posiadając taką perełkę bezczynnie przyglądają się na jego degradację, zamiast walczyć o środki na rewitalizację. Wg mnie w ciągu 2 lat można by dorównać atrakcyjnością takim podkarpackim parkom jak łańcucki czy krasiczyński.
Z pałacu do parku prowadziły tarasy i ozdobna bramka. Trzy jeziora ustawione zostały w perspektywie od największego do najmniejszego. Na jednym z nich działał niezachowany niestety teatr. Arkadowe mosty z ozdobnymi wazonami łączyły jeziora. Pozostał po nich jeden filar. Z rozmieszczonych po całym parku kamiennych ław zostały tylko dwie ozdobne podpory. Z wielu rzeźb, posągów i trofeów wojennych nie zostało nic, kilka posagów jest jednak porozrzucanych na terenie miasta. W pełni zachowała się kaplica (ale została ona postawiona dopiero 1875 roku), kilka bram i furt oraz długa aleja akacjowa wzdłuż głównej drogi z Rzeszowa. Poza obrębem parku widać ruinę browaru.

Aktualizacja: Pałac został odzyskany przez przedwojennych właścicieli, może więc zajmą się parkiem. Muzeum funkcjonuje bez zmian.

Elewacja frontowa zamku na pocz. XX w.
Zamek Dukla na początku XX wieku. Obecna elewacja frontowa - zachodnia (przed przebudową XVIII-wieczną front był od południa).



Plany i rekonstrukcje


Plan pałacu wg Proksy
Plan zamku - pałacu w Dukli wg Michała Proksy.
Na czarno odkryte przez archeologów mury pierwotnych fortyfikacji

Mapa Dukli w XVIII w.
Zamek - pałac w Dukli na austriackiej mapie z ok. 1770 roku (zniekształcenie wynika ze złego złożenia podzielonej na części mapy). Zielonym okręgiem oznaczony ścisły teren zamkowy. Gdyby mapę sporządzono 10 lat wcześniej byłaby szansa zobaczyć jak wyglądała dawna siedziba obronna. Niestety, mapa przedstawia założenie tuż po przebudowie pałacowej. Widać pałac i 2 boczne oficyny oraz dużo innych budynków, ogrody na północy i park ze stawami na północnym wschodzie.

Mapa Dukli w XIX w.
Zamek - pałac w Dukli na mapie XIX-wiecznej. Wygląd bliski dzisiejszemu. Na tej mapie rozróżniano budynki murowane (czerwone) od drewnianych (czarne).



Historia, wydarzenia

Powrót na górę strony

Potwierdzone dzieje obronnej siedziby w Dukli sięgają połowy XVI wieku. Przyjmuje się, że renesansowy dwór wzniósł Jan Jordan. Po Jordanach właścicielami byli Dukli byli Zborowscy i Drohojewscy. W 1636 roku Franciszek Bernard Mniszech, starosta sanocki i kasztelan sądecki postanowił przebudować go na okazalszy zamek otoczony nowoczesną fortyfikacją bastionową. Była to więc rezydencja typu "palazzo in fortezza". Upiększaniem jej wnętrz zajął się na przełomie wieków wnuk fundatora - Józef Wandalin Mniszech. W 1656 r. (w czasie potopu szwedzkiego) w zamku dukielskim zatrzymał się król Jan Kazimierz w drodze do Lwowa.
Obecny pałacowy kształt nadali budowli w latach 1764-1765 Jerzy August Wandalin Mniszech, marszałek nadworny, starosta generalny wielkopolski oraz jego żona Anna Amalia z Brühlów. Zamek podwyższono o piętro zwieńczone mansardowym dachem, pozbyto się części fortyfikacji, na 2 bastionach powstały oficyny. W ten sposób stworzono późnobarokową rezydencję magnacką przeciwników króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, będącą ważnym ośrodkiem życia kulturalnego, towarzyskiego i politycznego ówczesnej Polski. Dla przebudowanego zamku były to czasy świetności. Słynna była tutejsza kolekcja dzieł sztuki, biblioteka, teatr dworski i piękny park. Bywali tu przywódcy Konfederacji Barskiej z Kazimierzem Pułaskim włącznie, a także sam Tadeusz Kościuszko. Mniszech wsławił się też założeniem w swej rezydencji jednej z pierwszych w Polsce lóż masońskich (1755 r.).
Po I rozbiorze Polski budowlę zajęli Austriacy i urządzili w niej koszary. Na krótko Dukla była własnością Potockich, Ossolińskich, Stadnickich. W końcu trafił na dłużej do Męcińskich, z których hr Wojciech Męciński był przez pewien kres XIX stulecia najbogatszym Polakiem. Jego rezydencja dukielska również była okazała i bogato wyposażona. Ucierpiała jednak w kilku pożarach, więc od 1875 r. przeprowadzono prace budowlane. Cezar Męciński chciał przywrócić podniszczonej już budowli świetność, ale zlecił pracę architektowi, który popełnił wiele błędów. Najbardziej rzucał się w oczy niesymetryczny rozstaw okien w elewacji frontowej. Zmiany ogólnie nie były wielkie (np. dodano balkony, ganek), ale doprowadziły do utraty cech stylowych. Architektowi zapłacono tylko część wynagrodzenia, co doprowadziło do długiego sporu. Po zakończeniu I wojny światowej, Męcińscy planowali "naprawę" poprzednich prac wraz z odbudową po zniszczeniach wojennych, ale spory rodzinne uniemożliwiły to. W dodatku Adam Męciński, ostatni z rodu adoptował Stanisława Tarnowskiego i Duklę przejęli Tarnowscy. Podczas II wojny św. pałac zajęli Niemcy. Stanisław Tarnowski walczył m.in. w Brygadzie Strzelców Karpackich i I Dywizji Pancernej Generała Maczka, był komandosem czterokrotnie odznaczonym Krzyżem Walecznych. Wojna przyniosła znaczne zniszczenia i utratę wyposażenia. Główny budynek był kompletnie spaloną ruiną bez dachu.
Odbudowa w celu utworzenia muzeum i utworzenie pierwszych ekspozycji miało miejsce w latach 60-tych XX wieku. Wszystkie budynki zyskały biały kolor, choć nie miało to uzasadnienia historycznego, podobnie jak dach z blachy. Ich bryły uproszczono, pozmieniano układ okien. Rozebrano też większość muru obwodowego i bramy
Po 1989 r. Tarnowscy czynią starania o odzyskanie majątku. W 2012 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie ostatecznie przyznał im rację. Pałac wrócił do Tarnowskich, ale muzeum pozostało w zabytku na zasadach płatnej dzierżawy. Umowa dotyczy tylko głównego budynku.

Park został ukształtowany w II połowie XVIII wieku na modłę francuską przez Annę Amalię z Brühlów Mniszchową. Rozpoczynał się w miejscu 2 rozebranych bastionów. W jego skład wchodziły stawy z mostkami, rzeźby oraz elementy małej architektury. Pierwsze przekształcenie nastąpiło w XIX wieku przez Męcińskich, którzy nadali mu styl naturalistyczno - krajobrazowy (utworzyli np. sztuczną wyspę), nie zacierając jednak całkowicie jego pierwotnego charakteru. Oznaki upadku dzieła Anny Amalii dostrzec można było w latach międzywojennych, gdy cała rezydencja pozbawiona była opieki. Reszty dokonała wojna i komuniści. Fatalną w skutkach decyzją władz w latach 60-tych zniszczono sporą część otoczenia pałacu, zniwelowano skarpy i tarasy, zasypano część fortyfikacji ziemnych, wykarczowano starą dąbrowę przy potoku Dukielka, wybudowano stadion. Fragmenty parku odłączono od reszty i przekazano Nadleśnictwu i zakładom drzewnym.

Zdjęcie lidar Dukli
Zdjęcie z lotniczego skanowania laserowego terenu pałacu / zamku w Dukli. P - pałac, O - oficyny na bastionach, B - ślady bastionów, S - stawy, W - wyspa, J - rzeka Jasiółka, D - rzeka Dukiełka


Oficyna pałacowa na pocztówce z 1920 r.
Jedna z oficyn "bastionowych". Pocztówka z 1920 r.




Informacje praktyczne


ADRES I KONTAKT
punktorPałac / Muzeum w Dukli - ul. Trakt Węgierski 5, Dukla

CZAS
punktor Zwiedzenia zamku i oglądnięcie parku zajmuje minimum 1,5 godziny.

WSTĘP
punktor Płatny - bilet normalny: 10 zł, ulgowy: 7 zł, przewodnik: 50 zł. Muzeum w Dukli jest otwarte codziennie od wtorku do niedzieli w godzinach październik - kwiecień: 10:00 - 15:00, maj - wrzesień: 10:00 - 16:30.

Ponieważ informacje o godzinach otwarcia, a przede wszystkim cenach biletów szybko się dezaktualizują, sprawdź je na stronie oficjalnej opisywanego zamku/dworu:
Zamek w Dukli

INNE
punktor Zamek w Dukli w portalu promującym turystykę rodzinną "Wakacje z dzieciakiem" - relacje ze zwiedzania obiektu z dziećmi


Zamek po wojnie
Zamek po zniszczeniach II wojny św.


Położenie i dojazd


Południowo - zachodnia część woj. podkarpackiego. 17 km na płd.-zach. od Krosna, 41 km na zachód od Sanoka. Zobacz na mapie.

GPS
Współrzędne geograficzne:

Otwórz w:  Google Maps,  Bing Maps,  Openstreet Maps
format D (stopnie):   N49.55696667°, E21.68453889°
format DM (stopnie, minuty):   49° 33.4180002'N, 21° 41.0723334'E 
format DMS (stopnie, minuty, sekundy):   49° 33' 25.08''N, 21° 41' 04.34''E 

punktor wypożyczalnia samochodów kraków



Bibliografia


punktor Marszałek Juliusz - Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach
punktor Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
punktor Jurasz Tomasz - Zamki, pałace, kościoły Polski południowo-wschodniej

Gotycka klatka schodowa w pałacu
Zdjęcie gotyckiej klatki schodowej z początku XX wieku. Po wojnie nie została ona odbudowana.



Fotogaleria


Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.

Dukla - Zamek-pałac Dukla - Prawa oficyna Dukla - Lewa oficyna Dukla - Pałac Dukla - Widok na obie oficyny Dukla - Pałac  i prawa oficyna zza gazonu Dukla - Widok na pałac z tyłu Dukla - Czołg przy pałacu Dukla - Wnętrza pałacowe Dukla - Wnętrza pałacowe Dukla - Park Dukla - Park - ścieżka między dwoma jeziorami Dukla - Park Dukla - Park Dukla - Park Dukla - Kaplica Męcińskich w parku Dukla - Park Dukla - Park Dukla - Mur z przyporami otaczający park

Zdjęcia wykonane: latem 2009


Materiały wideo


Pałac hrabiów Tarnowskich w Dukli




Pałac w Dukli - Remont Oficyn



Noclegi



Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych. Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!


oferta noclegowa 1       

Miniforum

Powrót na górę

Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.

Ostatnie wpisy

  • park       Autor:  mariusz      Data:  2011-05-28 17:42:08
    Znam to miejsce b.dobrze;niestety TAKI park jest TAK zaniedbany,a szkoda,bo kiedyś był naprawdę piękny.Teraz jest tam najwięcej... przypadków śmiertelnych,w maju 2011 ostatni z nich.Za duże spożycie alkoholu w okolicy,niestety...





Powót do strony startowej
Powrót do strony startowej

(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.