Dwór w Komborni położony jest w południowej części wsi, wraz z parkiem zajmuje obszar ponad 12 ha.
Po kompleksowej renowacji pod nadzorem konserwatorskim, jawi się jako doskonały przykład
staropolskiego dworu szlacheckiego o tradycjach obronnych.
W pięknym niegdyś
parku wciąż rosną liczne drzewa - pomniki przyrody (głównie dęby), a na wiosnę można tu zobaczyć wspaniały dywan kwiatowy z zawilców.
Od północy i zachodu wzniesienie dworskie otaczają
stawy (zapewne powstałe na bazie dawnej fosy) z urokliwym mostkiem.
Obecnie funkcjonuje w nim czterogwiazdkowy hotel z zapleczem SPA i Wellness.
Nowy właściciel rozwija założenie, ale prace poszły częściowo w złym kierunku.
Wiele publikacji dopuszcza się "kastracji" dziejów tej siedziby przypisując jej metrykę zaledwie XVIII-wieczną - jest nazywana "Dworem Urbańskich". To przykład nieporozumień w kwestii datowania zabytków z terenu woj. podkarpackiego, bo
wedle badających dwór J. Chałupskiego oraz M. Proksy i M. Gosztyły, obiekt ukształtowany został przede wszystkim w XVI, XVII i XIX wieku. Prace XVIII-wiecznych właścicieli nie zostały wyjaśnione.
Trzon założenia dworskiego, położonego na niewielkim wzgórzu z wjazdem prowadzącym przez
paradną groblę od zachodu, stanowi typowo polski
dwór z alkierzami - parterowy, ale z wysokim mieszkalnym poddaszem. Powstał on prawdopodobnie w I połowie XVII wieku, ale później przekształcony,u zatracił dawny wygląd obronnej siedziby rodu Firlejów. Elewacja ogrodowa posiada
czterokolumnowy portyk z tarasem, natomiast frontowa
wgłębiony szeroki portyk złożony z 4 kolumn i 4 filarów.
Wnętrza, mimo że doszczętnie zniszczone w czasie II wojny św. zachowały jeszcze zabytkowe elementy. Na ścianach i suficie w trzech salonach traktu ogrodowego i w dawnej
sali balowej zachowały się klasycystyczne polichromie, obecnie odrestaurowane pod nadzorem konserwatorskim, podobnie jak klasycystyczne
kominki z piaskowca. Obecna podłoga to parkiet taflowy z dwóch rodzajów
drewna, jednak wykonany współcześnie, gdyż oryginalna podłoga została
sprzedana w latach 90-tych XX w.
Od południowego zachodu znajduje się
piętrowa oficyna, która została połączona z dworem tzw.
łącznikiem i
wieżą mieszczącą kaplicę (wcześniej kaplica funkcjonowała w głównym budynku dworu). Wieża ma 10 metrowej wysokości i zbudowana jest na planie ośmioboku, nakryta kopułą. Z jej oryginalnego wyposażenia zachował się tylko krucyfiks.
Poza głównym korpusem dworu, podpiwniczona jest jeszcze wschodnia część oficyny i ją typuje się na pozostałość pierwotnego
XVI-wiecznego zameczku. Od XVII wieku pełniła ona funkcje kuchni i mieszkań dla służby dworskiej.
W parku od wschodniej strony, gdzie można doszukać się śladów
ziemnych fortyfikacji stoi dawny
lamus określany też jako spichlerz. Dopiero niedawno wyszło na jaw jego bardzo stare pochodzenie, być może nawet wystawiono go wcześniej niż oficynę przy dworze. Jest to więc kolejna budowla podejrzana o bycie pierwotnym dworem obronnym w Komborni.
Lamus, zbudowany na planie prostokąta z kamienia i cegły pokryty był
dwuspadowym dachem. Piwnice nakryte są sklepieniem krzyżowym.
Widoczne ślady pozwalają przypuszczać, że wielokrotnie go
przebudowywano. Na mapie katastralnej z 1851 roku widać na budynku od zachodu ryzalit.
Zdjęcie z 1910 roku dokumentuje natomiast istnienie drewnianego ganku. Po wojnie nie
czyniono nic by utrzymać go w należytym stanie. Więźba osłabiona
upływem lat i nieustannym zalewaniem przez przeciekający dach
ostatecznie zawaliła się w 2006 roku, czyniąc z lamusa malowniczą, acz
niebezpieczną dla ciekawskich ruinę.
Za lamusem znajduje się budynek
oficyny folwarcznej i stajni dworskich. W swoim obecnym
kształcie zbudowane zostały zapewne około 1890 roku, bo na wspomnianej mapie katastralnej w ich pobliżu pokazany jest budynek drewniany.
Jednak oficyna posiada dwie sklepione kolebkowo piwnice, więc na pewno stoi na miejscu starszego budynku.
Stajnie to budynek parterowy, po środku frontu i po bokach zryzalitowany, niepodpiwniczony, wymurowany z cegły i nietynkowany.
Po remoncie, urządzono w nich hotel, centrum konferencyjne i Salon Win Karpackich.
Na tym kończą się budowle historyczne. Zaplecze gospodarcze otaczające dwór tworzyły jeszcze m.in.: browar, cegielnia, młyn, gorzelnia, ale budowle nie przetrwały.
Najmłodszym budynkiem jest postawiona po 2008 roku na płn.-wsch. od dworu oranżeria. Powstała wg fantazji projektanta, rzekomo wzorowano się na architekturze oranżerii w Przeworsku. Mieści strefę Wellness i grotę solną. Jest połączona z dworem podziemnym korytarzem (współczesnym).
Dobudowano też brzydkie skrzydło do oficyny, umieszczono tam SPA i kolejne pokoje hotelowe. To już jest klasyczne szpecenie zabytku w celach stricte komercyjnych. Nie wiem jak mogło zostać to zaakceptowane przez konserwatora zabytków.
Dwór odwiedzałem parokrotnie i najmilej wspominam czasy, gdy zabytek nie przekształcono jeszcze w hotel i był niedostępny.
Przyjazd wiosną 2010 r. zakończył się sporym rozczarowaniem. Nastawienie do turystów było fatalne, sam wjazd autem na parking za bramą wzbudzał czujność licznej ochrony otaczającej dwór. Wyciągnięcie aparatu fotograficznego spowodowało już interwencję, bowiem właściciel zakazał robienia zdjęć bez uzgodnienia! (jak mi później wytłumaczono, wszystko to w trosce o bezpieczeństwo i anonimowość gości). Podobno obecnie rygor jest mniejszy.
Plan dworu w Komborni wg Mariusza Czuby 1994 r.
Rozwarstwienie dworu Kombornia wg J. Chałupskiego oraz plan wg KZS
Źródło: Zamki Polski południowo wschodniej, Michał Proksa, Marek Gosztyła, Przemyśl 1997
Mapa Komborni z terenem dworskim z ok. połowy XVIII wieku. Widać najstarszy dwór (D) bez przybudówek, starą oficynę (O), lamus - spichlerz (L) i liczne inne budynki dworskie, które nie przetrwały.
Mapa katastralna z 1851 r. D - dwór, O - stara oficyna, pół wieku później dołączona do dworu, L - lamus-spichlerz, S - starsze, drewniane stajnie, F - drewniany folwark, G - gorzelnia dworska
| Historia, wydarzenia | |
Dzieje
obronnej siedziby w Komborni nie są znane. Brak szczegółowych informacji o jej budowie, zniszczeniach, rozbudowach itp. Z konieczności trzeba się więc ograniczyć do wymienienia kolejnych właścicieli wsi i wysnucia tez na podstawie wydarzeń w regionie i badania obiektu wykonanego przez
J. Chałupskiego.
Pierwszy
murowany dwór we wsi zwanej początkowo Kaltborn, powstał prawdopodobnie w XVI wieku za sprawą rodu
Moskorzewskich - Kamienieckich, właścicieli pobliskiego zamku Kamieniec w
Odrzykoniu.
Wieś należała do nich przynajmniej od połowy XV wieku (wzmianka z 1449 r. o Henryku Kamienieckim) do 1570 roku.
Później przejmowali ją kolejni włodarze Kamieńca, bo okoliczne dobra były powiązane majątkowo z tym zamkiem.
Kombornię przejęli więc Bonerowie (prócz Odrzykonia, właściciele słynnego zamku w
Ogrodzieńcu).
Zamienili oni miejscowy kościół na zbór ariański.
Końcem XVI wieku Kombornia dostała się w ręce Firlejów - przyszłego wojewody lubelskiego, kasztelana bieckiego, zawichojskiego i wojnickiego Piotra, a potem jego syna również Piotra, z małą przerwą, gdy w nieznanych okolicznościach dziedzicem wsi został niejaki Jędrzej Rappe. Prawdopodobnie Firlejowie zbudowali obok starej rezydencji (I faza na rozwarstwieniu obiektu),
nowy dwór alkierzowy (II faza). Mogło się to odbyć po roku 1624, gdy wieś została zniszczona najazdem tatarskim. Zachowane informacje mówią bowiem, iż mieszkańcy razem z księdzem uciekli ze wsi, a więc dwór musiał zostać zniszczony.
W latach 60-tych XVII wieku, wieś wraz z ręką Konstancji Teresy Firlejowej otrzymał Kazimierz Karol Tarnowski. Jego córka Franciszka wzniosła ją z kolei w wianie Klemensowi Ignacemu Ustrzyckiemu w I połowie XVIII wieku. Następnym właścicielem został
Stanisław Wierzbowski. W 1735 r. Kombornię kupił stolnik przemyski Ignacy Urbański z Urbanic herbu Nieczuja i ta rodzina miała wpływ na obecny kształt dworu. Prawdopodobnie jego syn Adam, stolnik sanocki i adiutant króla Augusta III dokonał
remontu i przebudowy całego założenia, ale brak dokładnych informacji, poza faktem przedłużenia budynku oficyny w kierunku zachodnim (III faza na rozwarstwieniu obiektu). Zapewne powstała też wtedy nowa zabudowa gospodarczo-parkowa, bo XVIII-wieczna mapa pokazuje przy dworze sporo budynków.
Po Adamie wieś odziedziczył jego syn Stanisław Urbański
W 1846 r. w dworze Feliksa Urbańskiego odbyło się zebranie szlachty dążącej do
powstania przeciw zaborcom. Jego uczestnicy zostali jednak napadnięci pod Haczowem przez chłopów (tzw.
rabacja galicyjska) i uwięzieni. Dwór splądrowano, ukradziono kilka tysięcy złotych w gotówce, rozkradziono cenne zbiory biblioteczne i wyposażenie właściciele szczęśliwie przeżyli.
Wkrótce potem Kombornię kupił Piotr Tchórznicki, a po jego śmierci powróciła ona do Marii Urbańskiej i jej męża Henryka Szelińskiego. Maria dokonała ostatnich przekształceń dworu ok. 1890 r. (IV faza ) i nieco później (V faza na rozwarstwieniu obiektu). Najpierw przy oficynie powstała
ośmioboczna baszta przeznaczona na kaplicę, a następnie łącznik między nią a alkierzem południowym.
Ostatnim właścicielem był syn Henryka Szelińskiego, również Henryk, który zginał w Oświęcimiu, podobno zdradzony przez swoją partnerkę.
W czasie II wojny światowej dwór zajęli Niemcy, a po nich Sowieci. Zgodnie ze swymi narodowymi zwyczajami pierwsi
rozkradli cenne rzeczy, drudzy dokonali działa
bezmyślnej dewastacji, paląc wewnątrz ogniska i rozwalając co się dało. Po wojnie dwór przeznaczono na szkołę rolniczą, a potem magazyn zbożowy, warsztat samochodowy i stolarnię.
Do rejestru zabytków wpisano go w 1971 roku.
Świetność obiektowi zaczęła przywracać w latach 90-tych XX wieku
Akademia Medyczna w Krakowie, pod nadzorem prof. Lesława Grzegorczyka z Rzeszowa. W XXI wieku obiekt kupiła krośnieńska firma meblowa
"Nowy Styl" i przeprowadziła remont, zamierzając urządzić tu ośrodek konferencyjno-wypoczynkowy. Jednak w 2006 odkupiła go firma RSF Sp. z o.o.
poddając kolejne budynki renowacji i adaptacji na czterogwiazdkowy hotel z zapleczem SPA i Wellness. Do oficyny dobudowano nowe skrzydło, wyremontowano zabudowę folwarczną i zbudowano oranżerię.
W tym okresie przywrócono też układ trawników wg zachowanych zdjęć i pocztówek z lat dwudziestych XX wieku.
Jesienią 2009 roku Dwór Kombornia Hotel & SPA przyjął pierwszych gości.
ADRES I KONTAKT
Dwór Kombornia Hotel & SPA - ul. Dworska 1, Kombornia
CZAS
Obejście dookoła parku zajmuje ok. 20 minut.
WSTĘP
Własność prywatna, tylko dla klientów. Może ochrona pozwoli coś zobaczyć, a może nie...
Centralna część woj. podkarpackiego. 10 km na wschód od Krosna. Zobacz na
mapie.
Dwór leży w dolnej części wsi. Jadąc od strony Rzeszowa krajową drogą E371 należy po zjeździe z górki skręcić w prawo. Po chwili zobaczymy park. Można podjechać od strony wschodniej i zatrzymać się koło budynków folwarcznych lub przy głównej drodze od zachodu.
Współrzędne geograficzne:
Otwórz w:
Google Maps,
Bing Maps,
Openstreet Maps
format D (stopnie):
N49.70144444°, E21.86479167°
format DM (stopnie, minuty):
49° 42.0866664'N, 21° 51.8875002'E
format DMS (stopnie, minuty, sekundy):
49° 42' 05.20''N, 21° 51' 53.25''E
Proksa A., Gosztyła M. - Zamki Polski południowo wschodniej
Piórecki Jerzy - Ogrody i parki województwa krośnieńskiego
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.