Olsztyn

Średniowieczny zamek królewski

Historia Olsztyna (nazwa od niemieckiego słowa Holstein - skała z jaskiniami, - höhle – jaskinia i stein – skała) jest bardzo długa. Drewniany gród istniał tu długo wcześniej od murowanego zamku, już ok. XI wieku. Spłonął on w wieku XII, a na jego miejsce zbudowano nową drewniano-murowaną warownię, którą na początku XIV w. król Kazimierz Wielki całkowicie przebudował do największego w okolicy zamku obronnego. Charakterystyczna wieża jest prawdopodobnie pozostałością tej poprzedniej warowni.
1349 r.- zamek musiał już stać, ponieważ w kronikach znajduje się wzmianka o "burgrabim de Olsten".
1358 r. - w wieży zamkowej, z wyroku króla, uwięziony został Maciej Borkowic herbu Napiwoń - zbuntowany wojewoda poznański
1370 r. - król Ludwik Węgierski przekazał Olsztyn w lenno księciu opolskiemu - Władysławowi. Chciał w ten sposób zjednać sobie Władysława do swoich starań o przekazanie tronu jednej ze swoich córek
1396 r. - książę opolski okazał się nielojalny wobec króla Władysława Jagiełły, który po tygodniowym oblężeniu zajął Olsztyn i przyłączył go do Polski. Dzierżawcą warowni został Jan Odrowąż
XV w. - zamek był wielokrotnie najeżdżany przez książąt śląskich. W tym czasie główna wieża została podwyższona o ceglaną nadbudowę
1488 r. - zamek został rozbudowany, a u jego stóp powstało miasto początkowo o nazwie Olsztynek.
1540 r. - starostą warowni Olsztyn został Piotr Opaliński, który przebudował najstarszą część zamku oraz założył i otoczył murem nowe przedzamcze między wieżą starościńską a zamkiem górnym
1551 r. - inwentarz wspomina po raz pierwszy o Baszcie Studziennej na zamku dolnym
1564 r. - ówczesna lustracja wykazała, że miasto nie rozwijało się, ponieważ było oddalone od szlaków komunikacyjnych. Zliczono tylko 24 mieszkańców. Również stan zamku nie był najlepszy na skutek obniżenia się i popękania skał
1587 r. - arcyksiążę Maksymilian Habsburg w drodze po polską koronę najechał warownię Olsztyn, która mimo że obroniona pod wodzą Kacpra Karlińskiego, została poważnie zniszczona
1656 r. - Olsztyn został zdobyty przez Szwedów i od tego czasu całkowicie popadł w ruinę


1726 r. - niedaleko zamku wzniesiono kościół, do którego budowy wykorzystano kamień z murów zamkowych.
1870 r. - miasto u stóp warowni straciło prawa miejskie. Wcześniej zamieszkiwała go ludność pracująca na rzecz zamku, jednakże wraz z jego upadkiem osada całkowicie wyludniła się
W latach 90-tych XX w. na wzgórzu zamkowym co roku odbywały się słynne pokazy pirotechniczne
2002 r. - staraniem Wspólnoty Gruntowej w Olsztynie przeprowadzono prace konserwacyjne przy zachodnim skrzydle zamku. Poprawiono łuk nad największym oknem. W trzech mniejszych otworach okiennych zbudowano parapety, a w ścianach uzupełniono ubytki. Szczeliny zabezpieczono specjalnymi środkami wodoszczelnymi. Zamek górny jest teraz wyższy niż poprzednio o 80 centymetrów za sprawą nowej warstwy murów. Przy pracy wykorzystywane były kamienie, które odpadły z zamku. Koszt robót wyniósł 125 tys. złotych
2003 r. - w wieży starościńskiej utworzono punkt widokowy
2016 r. - odkopano studnię w baszcie na zamku dolnym
2018 r. - podczas prac archeologicznych zbadano jaskinię, do której wchodzi się z zamku dolnego. Odkryto resztki pieca metalurgicznego z XV wieku. Fakt, że był on ukryty we wnętrzu groty, co ze względu na wysoką temperaturę i toksyczne spaliny jest bardzo ryzykowne, może świadczyć, iż służył do fałszowania monet. Pod piecem znajdowały się kości młodego psa. To prawdopodobnie tzw. ofiara zakładzinowa - dowód, że pogańskie zwyczaje były żywe jeszcze u schyłku średniowiecza. Ofiara taka miała zapewnić przychylność bóstw i zagwarantować że wytop będzie pomyślny.
2019 r. - kolejne odkrycia w jaskini. Okazało się, że 40 tys. lat temu była ona siedzibą neandertalczyków, znaleziono pozostałości ponad 200 przedmiotów, którymi się posługiwali, m.in. noże. Końcem roku rozpoczęto też prace konserwacyjne i rekonstrukcyjne. Wieża Studzienna zostanie podniesiona do 3 kondygnacji i przykryta dachem. Archeolodzy ustalili bowiem jej dokładny wygląd. Między wieżą Studzienną a zamkiem górnym ma powstać ciąg komunikacyjny, a znajdująca się pod warownią tzw. Jaskinia Dolna ma być dostępna do bezpiecznego zwiedzania i wzbogacona o multimedia. Aby przybliżyć jak wyglądał wjazd do zamku, kamienne podpory mostu zostaną częściowo zrekonstruowane.