Przyszów

Średniowieczny zamek królewski

Murowany zamek w Przyszowie z wieżą w połowie XIV w. zbudował Kazimierz Wielki. Jest to udokumentowane w kronice Jana Długosza. Przypuszcza się, że zamek był jedną z ulubionych siedzib myśliwskich króla, który często polował w Puszczy Sandomierskiej. Napady tatarskie, ruskie i litewskie na ziemię sandomierską przyczyniły się do ufortyfikowania obiektu. Mógł on też pełnić funkcję strażnicy pradawnego szlaku handlowego znad Morza Czarnego przez Sandomierz i dalej do Krakowa, Wrocławia i Torunia oraz bronić dostępu do Sandomierza od wschodu.
przełom XIV/XV w. - za panowania Władysława Jagiełły zamek stracił znaczenie obronę i stał się typową siedzibą myśliwską. Jagiełło wielokrotnie przybywał tu na polowania oraz zapraszał swoich gości. Zamek Przyszów został przebudowany tak, aby pomieścić całą świtę króla. Do wieży dobudowano nowy budynek mieszkalny.

Monarchowie w Przyszowie Pierwsza znana wizyta Kazimierza Wielkiego w nowo wybudowanym zamku miała miejsce 31.08.1358. Z królem przybyli najmożniejsi przedstawiciele ówczesnego rycerstwa: Otton z Pilczy, Jana Pakosławic z Rzeszowa, Jan Tarnowski. Król odwiedzał Przyszów jeszcze kilkakrotnie, ale dopiero Władysław Jagiełło stał się regularnym bywalcem na zamku. Badacz dziejów zamku przyszowskiego ks. Gaj-Piotrowski naliczył 16 wizyt tego monarchy, ale mogło ich być więcej (pierwsza w 1389 r.). Szczególnie istotne dla kraju szykującego się do wojny z Krzyżakami były łowy na początku 1410 roku. Jagiełło nakazał zapełnić magazyny zapasami mięsa dla armii koronnej. Wizyty następnych władców nie są już odnotowywane w kronikach zbyt często. W 1448 r. bawił tu Kazimierz Jagiellończyk, a Stefan Batory odwiedzał Przyszów w latach: 1578, 1582 i 1585.

ok. 1540 r. - w obliczu zbliżającego się niebezpieczeństwa ze strony Tatarów, hetman wielki koronny Jan Tarnowski postanowił z dużym rozmachem wzmocnić fortyfikacje zamku przyszowskiego. Powstała wtedy głęboka fosa i drewniana brama wjazdowa z mostem. Całość wraz z obszernym przedzamczem składała się z 20 budynków w tym kościoła, browaru, piekarni, stajni i arsenału. Większość z nich była drewniana
1546 r. - burgrabią warowni był Jan Szucki. Załogę zamkową w tym okresie tworzyli jeszcze: ksiądz i równocześnie pisarz oraz kucharz i klucznik opłacani z dochodów starostwa sandomierskiego
1554 r. - dokumenty z tą datą mówią o kaplicy w zamku ufundowanej przez Jana Tarnowskiego. Po jego śmierci 7 lat później budowla zaczęła podupadać
1610 r. - przystąpiono do częściowej odbudowy zamku. Postawiono nową piętrową wieżę i most wjazdowy.
1624 r. - zamek przyszowski zniszczyły luźne oddziały kozackie zapuszczające się w te okolice. Od tej pory nie remontowany powoli niszczał
II poł. XVII w. - warownia została zdobyta i splądrowana przez Szwedów. Uległa już prawie całkowitej ruinie. Właścicielami zostali ponownie Tarnowscy, choć z innej tzw. starszej linii
przed 1690 r. - na zamku Przyszów prowadzono bliżej nieznane prace remontowe
ok. 1740 r. - Przyszów przeszedł w ręce Lubomirskich. Z zamku pozostały tylko 2 ściany głównego budynku. Zostały one wykorzystane jako budulec ufundowanego przez Jerzego Ignacego Lubomirskiego w 1752 r. klasztoru ojców Kapucynów w Rozwadowie (obecnie część Stalowej Woli)

Bibliografia