Sanok

Średniowieczny zamek królewski

Zamek w Sanoku położony jest na wzgórzu o wysokości 362 m., z trzech stron

Zabójstwo w zamku W XVII w., gdy w zamku sanockim funkcjonował sąd grodzki, w dzień nawrócenia św. Pawła doszło tam do głośnego wypadku. Podczas jednego z procesów powstało spore zamieszanie - kuchmistrz koronny Załuski próbował rozbroić zwaśnione strony i został przez nich zabity.

otoczonym stromymi skarpami. Kiedyś w warowni przebywali starostowie królewscy, którzy z nadania monarchy i w jego imieniu sprawowali władzę na tym terenie. Ocalał tylko jeden, główny budynek (wschodnia część zamku) oraz bardzo stara studnia. Jeszcze w XX wieku stało boczne skrzydło południowe czyli dołączone do zachowanego budynku od prawej strony, natomiast północne zostało rozebrane sto lat wcześniej. Kiedyś więc zamek miał kształt litery C otwartej na zachód. Niedawno zrekonstruowano przyziemia wolno stojącej czworobocznej wieży od północy. Niestety nie wygląda to dobrze, ale pełni przynajmniej funkcję tarasu widokowego na dolinę Sanu. Warto zejść w dół i zajrzeć przez dziurę do oryginalnych murów wieży.
Wzgórze zamkowe połączone było z miastem mostem na filarach, który współcześnie zastąpiono nasypem. Dawny wąwóz, dzięki któremu zamek nie odniósł szkód podczas kilku pożarów miasta został prawie całkowicie zasypany. Na zewnątrz warowni niestety nie ma zbyt wiele do oglądania, w środku natomiast znajduje się bardzo interesująca ekspozycja Muzeum Historycznego ze wspaniałą kolekcją sztuki cerkiewnej liczącą ponad 1200 eksponatów. Dominują ikony, których jest ok. 700, a na 1. piętrze znajduje się nawet pełny ikonostas z przełomu XVII / XVIII wieku. Dzięki ułożeniu ikon w porządku chronologicznym (od XV do XIX w.) można prześledzić ich rozwój i przemiany stylistyczne. Najwyższe piętro poświęcone jest sztuce współczesnej, przede wszystkim pochodzącemu z Sanoka śp. Zdzisławowi Beksińskiemu.

Aktualizacja: budynek południowy został zrekonstruowany. Jego wygląd i sposób wykonania wzbudza jednak kontrowersje. Wg mnie to kompromitacja - ktoś kto wymyślił serię małych okienek zasługuje na napiętnowanie za degradację zabytku. W zamku utworzono jednak nowe wystawy i to jest bardzo pozytywny aspekt rozbudowy. Przede wszystkim turysta może wejść do piwnic, gdzie w części odnowionej i otynkowanej urządzono zbrojownię przedstawiającą rozwój uzbrojenia od średniowiecza do czasów II wojny światowej. Zbiory są ciekawe, pochodzą z ziemi sanockiej jak i z dalszych terenów, muzeum wsparł także prywatny kolekcjoner. Uwagę zwraca pięknie zdobiona szabla turecka czy najstarszy eksponat - lufa falkonetu czyli działka z XVI wieku. Pomieszczenie połączono ze schronem, który Niemcy zbudowali pod zamkiem sanockim do obserwacji granicy z Sowietami po wspólnym rozbiorze Polski w 1939 r. Włączenie go do muzeum zamkowego było bardzo dobrym pomysłem. Kolejna wystawa w piwnicach to znaleziska archeologiczne. Tu jest już inny klimat, bo otoczeni jesteśmy przez średniowieczne mury. Kolekcja pochodzi z epok: kamienia, brązu, żelaza, średniowiecza i czasów nowożytnych. Unikatowe są monety z praktycznie wszystkich epok, pieczęcie książąt ruskich czy ciosy mamuta. Sporo miejsca zajmuje ekspozycja ceramiki pokuckiej z kaflowym piecem z XIX wieku i naczyniami, wazami, dzbankami, amforami. Podziwiać można kunszt artystów z naszych dawnych kresów, a obecnie Ukrainy. Przedmioty są bogato zdobione motywami antycznymi i góralskimi.
Ze sztuki współczesnej najważniejsza jest oczywiście kolekcja prac Zdzisława Beksińskiego, dla której oddano odbudowane skrzydło. Dzięki temu można oglądać znacznie większą część dorobku najsłynniejszego w świecie Sanoczanina niż we wcześniejszych latach. Ekspozycji towarzyszą pokazy multimedialne i ulubiona przez artystę muzyka. Innym oryginalnym artystą spod Sanoka był Marian Kruczek, który tworzył m.in. rzeźby z przedmiotów znalezionych na budowach i złomowiskach. W zamku można oglądać kilkanaście jego fantazyjnych prac.

Zdzisław Beksiński Zdzisław Beksiński to światowej sławy artysta urodzony w Sanoku w 1929 r. Jego przodkowie założyli tu fabrykę kotłów, która następnie przekształciła się w fabryk autobusów Autosan. Sam początkowo pracował w niej przy projektowaniu nadwozi. W młodości pasjonowała go fotografia, jego awangardowe zdjęcia zyskały sporą popularność na świecie w latach 50-tych. Potem zainteresował się malarstwem. Z czasem wypracował własny styl nawiązujący do apokaliptycznych wizji. Jako inspirację podawał swoje własne sny. Malował dla siebie, prace rozdawał też znajomym i tylko potrzeby finansowe zmuszały go do ich sprzedaży. Nigdy nie nadawał im tytułów aby nie wpływać na interpretację swoich dzieł. Choć sztuka Beksińskiego była ponura, wzbudzała strach a nawet obrzydzenie, on sam miał opinię osoby ciepłej i serdecznej ze specyficznym poczuciem humoru. Artysta malował zwykle przy akompaniamencie bardzo głośnej muzyki, której słuchał często ponad 10 godzin dziennie, co doprowadziło go do konieczności noszenia aparatu słuchowego. Po przeprowadzce do Warszawy i upowszechnieniu komputerów osobistych stał się wielkim entuzjastą technologii informatycznych. Zaopatrywał się w najnowszy sprzęt i w połowie lat 90-tych porzucił sztalugę na rzecz tabletu graficznego i ekranu monitora. Stał się specjalistą od grafiki komputerowej. Przed tragiczną śmiercią z rąk sąsiada - nożownika w 2005 r. przepisał cały dorobek artystyczny na rzecz Muzeum Historycznego w Sanoku, które od dawna eksponowało jego dzieła w zamku. Zbiory placówki powiększyły się wielokrotnie. Obecnie, po rozbudowie, zamek prezentuje największą na świecie ekspozycję ok. 600 prac Beksińskiego: fotografii, rzeźb, rysunków, grafik, obrazów, w tym ostatni obraz, ukończony w dniu śmierci.

Plany i rekonstrukcje