Pruchnik - Węgierka

Bastejowy zamek szlachecki

Historia zamku została poznana w niewielkim stopniu, ponieważ od XVIII wieku zaczęto przypisywać ruiny do wsi Węgierka. Wprowadziło to w błąd badaczy, którzy szukając informacji o zamku w Węgierce nie odnajdywali informacji starszych niż XVIII stulecie, gdy zamek był już ruiną. W rzeczywistości budowla należała od początku do miasta Pruchnik, a Węgierka była tylko częścią dóbr przynależnych do Pruchnika. Dowiódł tego badacz dziejów miasta - dr Marian Wolski.
Pierwotna siedziba powstała w XV wieku za sprawą rodu Rozborskich herbu Korczak, którzy w 1436 roku przenieśli swą siedzibę z Rozborza do Pruchnika i przyjęli nazwisko Pruchniccy. Obecny zabytek powstał z inicjatywy rodu Pieniążków w II połowie XVI wieku (Jana Pieniążka, starosty sądeckiego i sędziego ziemskiego krakowskiego lub jego syna - również Jana, podstolego przemyskiego). Kształtem miał przypominać czworoboczne zamki basztowo-bastejowe w Przemyślu, Krasiczynie i Rybotyczach, co jednak nie do końca się udało.
Nie jest jasne czy Pieniążkowie wznieśli zamek na miejscu pierwotnej siedziby Pruchnickich, to może zostać ustalone podczas dokładnych badań archeologicznych.
1460 r. - pierwsza wzmianka o dworze obronnym (fortalicji) w Pruchniku
1479 r. - zmarł biskup kamieniecki Mikołaj Pruchnicki. Jego majątek został podzielony między krewnych. Pruchnik miał od tej pory po kilku właścicieli, a przez pewien okres i 2 siedziby. Drugi dwór nie miał cech obronnych
1484 r. - zachował się zapis z tego roku o pożyczce 200 florenów na prace budowę rezydencji zaciągniętej przez Piotra Rozborskiego / Pruchnickiego od Jana z Bystrzejowic, prawdopodobnie chodziło o rozbudowę dworu obronnego
1523 r. - Piotr Pruchnicki, stolnik przemyski, wykupił krewnych i ich spadkobierców i w ten sposób połączył Pruchnik w jedną całość
1524 r. - zamek pruchnicki oblegali Tatarzy, ale nie zdołali go zdobyć
ok 1535 r. - zmarł Piotr Pruchnicki, zamkiem władała wdowa - Dorota z Wapowskich Pruchnicka, a po niej syn Piotr
ok. 1536 r. - córka Piotra - Anna wyszła za starostę sądeckiego Jana Pieniążka herbu Odrowąż z Krużlowej, późniejszego właściciela miejscowości i być może fundatora zamku bastejowego.
1553 r. - zmarł Piotr Pruchnicki (syn Piotra i Doroty Pruchnickiech) oraz jego syn Jan. Zamek przeszedł na własność wspomnianego męża Anny Pruchnickiej - Jana Pieniążka
II pol. XVI w. - Pieniążkowie znacznie przebudowali budowlę i dodali dwie basteje.
1610 r. - zamek pruchnicki wykupił spłacając długi Pieniążków ich krewny - Jan Świętosławski, referendarz koronny. Wzmianka o zamku mówi, iż w arsenale znajdowało się 30 hakownic
1621 r. - "zamek pruchnicki" z "basztą z piwnicą" jest wymieniony przy podziale dóbr między synów Jana Świętosławskiego
XVII wiek - dla ziemi pruchnickiej nastały bardzo niespokojne czasy. Dotknęły ją najazdy tatarskie, szwedzkie, kozackie i liczne pożary. Nie wiadomo jaką rolę w nich odegrał zamek pruchnicki, ale raczej dbano o jego dobry stan, bo do XVIII wieku był zamieszkiwany
1626 r. - Aleksander Świętosławski sprzedał część Pruchnika z zamkiem Marcjanowi Gorayskiemu
1640 r. - właścicielką zamku była Anna z Konar Gorayska, która ufundowała w mieście kolegiatę księży misjonarzy
ok. 1730 r. - Pruchnik wraz z zamkiem kupił Józef Morski
II poł. XVIII w. - zamek w Pruchniku spłonął i nie został już odbudowany. Zdewastowany był zapewne już wcześniej, stąd niejako "odłączono" go od Pruchnika na rzecz Węgierki
przełom XVIII/XIX w. - zasypano fosę i połączono stawy, od południa utworzono na nich wyspę. Stawy był zasilane z pobliskiej rzeki Mleczki. Mimo, że większość zamku była w ruinie to jego otoczenie wykorzystywano rekreacyjnie. Po stawach pływano łódkami, a na wyspie stała drewniana altanka wypoczynkowa (kabanka)
1819 r. - Pruchnik przeszedł w ręce Magdaleny Dzieduszyckiej. Niedługo później rozebrała ona basztę południowo-zachodnią.
koniec XIX w. - kolejnymi właścicielami zostali Szembekowie
1929 r. - od Szembeków Pruchnik kupili Mycielscy
1978 r. - rozpoczęto pierwsze niewielkie badania archeologiczne
2007 r. - ruiny zamku przejęła gmina Pruchnik. Teren włączono administracyjnie w granice miasta Pruchnik
2017 r. - gmina przygotowała projekt rewitalizacji i przekształcenia ruin w kompleks rehabilitacyjno-rekreacyjny "Basteja" ze spa, hotelem, centrum rehabilitacyjnym, kawiarnią, restauracją, galerią i tarasem widokowym
2018 r. - prace remontowe przy baszcie