Stary Żmigród

Średniowieczny gródek rycerski

Pomimo badań prowadzonych przed II wojną światową przez T. Sulimirskiego i C. Blajdy, jak i w latach 50-tych przez A. Żakiego nie udało się odnaleźć murowanych śladów po zameczku rycerskim w Starym Żmigrodzie.
Obiekt położony był na prawym brzegu Wisłoki, na wzgórzu Zamczysko, a sam szczyt ludność nazywa Kasztelem. Przypuszcza się, że w całości albo w większej części był drewniany. Walory obronne samego wzgórza powiększono o fosę, z której ziemię wykorzystano na podwyższenie majdanu i 3 linie wałów. Do dzisiaj można zobaczyć te ziemne umocnienia. Fosa ma 2 m głębokości i 25-30 m szerokości. Majdan grodziska posiada wymiary ok. 30 x 48 m i wysokość 8 m. Od strony zachodniej można dostrzec dodatkowe nasypy ziemne, być może są to wały odcinające zamek właściwy od podzamcza. Obecnie całość porasta las.
Na terenie grodziska znaleziono ułamki średniowiecznej ceramiki, żelazne ostrogi, wagę szalkową z brązu i groty bełtów. Znajdują się one w Muzeum Archeologicznym w Krakowie.

Pochodzenie nazwy Nazwa Żmigród może wywodzić się od określenia "zwinigrod" czyli "dzwoniący gród". W sytuacji zagrożenia np. najazdu wroga dzwoniono na mieszkańców grodu i podgrodzia, aby schronili się za umocnieniami. Inna interpretacja to "gród żmija", czyli siedlisko jakiegoś stwora, smoka. Lokalne podanie mówi o wielkiej żmii, która mieszkała w drzewie na górze nad Wisłoką. Próbowano zniszczyć jej gniazdo, bo samego węża nie odważyłby się tknąć nikt. Bezskutecznie, bo nagle zawsze pojawiało się sporo innych węży przyzwanych przez wielką żmiję i ludzie uciekali. Od tego gada właśnie miała powstać nazwa grodu.