Bełżyce

Przebudowany zamek rycerski

Miasto Bełżyce założyli Jan i Spytek z Tarnowa herbu Leliwa w 1417 r. Kilka lat wcześniej postawili oni tu niewielki zameczek, który później został rozbudowany. Jan Długosz opisuje, iż miał baszty i wały. W skład pierwotnego średniowiecznego założenia na pewno wchodziła wieża, pod którą znajdowało się więzienie.
1416 r. - pierwsza wzmianka o zameczku w dokumentach

Wdzięczność monarchy? 24 kwietnia 1446 w zamku bełżyckim odbył się zjazd panów Małopolski, na którym ogłoszono królem wielkiego księcia litewskiego Kazimierza Jagiellończyka. Stąd szlachta wydelegowała na Litwę posła Piotra Kurowskiego z propozycję dla księcia Kazimierza objęcia tronu w Polsce. Być może w dowód wdzięczności późniejszy monarcha na sejmie w Parczewie nadał Bełżycom prawo do urządzania dwóch jarmarków w ciągu roku. Ściągało to do tego niewielkiego miasta rzesze kupców od Lublina po Sandomierz. Następnie ten sam król nadał kuśnierzom bełżyckim przywilej na utworzenie pierwszego w mieście cechu rzemieślniczego.

ok. 1445 r. - Bełżyce przeszły na własność Jan Pileckiego herbu Leliwa, bardzo wpływowego rycerza, pasierba króla Władysława Jagiełły.
1478 r. - zamek odziedziczył Otto Pilecki. Kilka lat później dokonał zamiany majątku z bratem Stanisławem - za Bełżyce z kilkoma wsiami otrzymał Łańcut
1552 r. - właścicielem Bełżyc i zamku został kasztelan chełmski Andrzej Bzicki. Otrzymał je w wianie od Anny Pileckiej. Gdy stał się arianinem odebrał katolikom kościół i zamienił go na zbór
1574 r. - nastąpił podział miasta między kilku właścicieli. Największymi posesjonatami został ród Spinków z Wojciechowa
koniec XVI w. - opiekun prawny nieletnich Spinków - Paweł Orzechowski - sprytnie wykorzystał sytuację i przejął większą część Bełżyc. On i jego rodzina również byli różnowiercami. Uczynili z miasta ośrodek kalwiński i ariański, utworzyli gimnazjum kalwińskie, a zamek rozbudowali o alkierze
I poł. XVII w. - na zamku bełżyckim odbywały się liczne zjazdy szlachty różnowierczej, szeroko znane były synody w 1613 i 1617 r.
1620 r. - zakończył się podział Bełżyc. Miasto w całości należało do Orzechowskich
1648 r. - kozacy Chmielnickiego spustoszyli Bełżyce wraz z rezydencją, nowym zborem i szkołą kalwińską
po 1655 r. - w czasie potopu szwedzkiego Bełżyce powinny być bezpieczne, bo Orzechowscy (jak wielu różnowierców) okazali się zdrajcami, którzy sprzymierzyli się ze Skandynawami, ale miasto dopadła jednak pożoga wojenna i epidemia. W relacji Pawła Bogusława Orzechowskiego jeszcze w 1666 roku całe miasto było w ruinie
pocz. XVIII w. - kolejne zniszczenia podczas wojny północnej. Bełżyce znowu były podzielone. Właścicielami części z zamkiem byli Urszula z Orzechowskich Szczawińska i jej mąż Józef Antoni Szczawiński, kasztelan kruszwicki
1713 r. - panem na Bełżycach został Felicjan Eleutery Gałęzowski, późniejszy kasztelan lubelski i jeden z najzamożniejszych szlachciców w województwie lubelskim. W 1725 roku został przywódcą konfederacji szlacheckiej zawiązanej w Lublinie przeciw Augustowi III Sasowi . Odkupił on zadłużony majątek i spłacił wszystkie wierzycieli poprzednich właścicieli. Z tutejszej rezydencji uczynił swoją główną siedzibę.
II poł. XVIII w. - w zamku zamieszkało małżeństwo Ewy z Gałęzowskich i Stanisława Kossowskiego, starosty sieradzkiego. Budowla była jeszcze dzięki nim w dobrym stanie otoczona przez zadbane ogrody i park. Właściciele pobierali opłatę od każdej transakcji między mieszczanami na utrzymanie m.in. parku zamkowego. Ewa z Gałęzowskich Kossowska ("Starościna") lubiła wesołe i wystawne życie, otaczała się licznym dworem i gośćmi z całej Polski. Wybudowała więc w otoczeniu zamku kilka obszernych drewnianych oficyn. Zamek zaczął podupadać dopiero na początku XIX wieku.
ok. 1818 r. - zamek został opuszczony
1829 r. - kolejni właściciele Brzezińscy wykorzystali zdewastowaną rezydencję na cele gospodarcze. Otwarto w niej nowocześnie wyposażone zakłady: browar i gorzelnię. Rozebrano zrujnowane baszty i zniwelowano zbędne wały. Zapewne do fatalnego stanu obiektu przyczynił się pożar jaki w 1822 roku spustoszył Bełżyce
1866 r. - ponownie wielki pożar zniszczył miasto z dawnym zamkiem. Właścicielami było następne pokolenie Brzezińskich. Mieszkali oni w dworku wybudowanym w latach 40-tych XIX wieku.
ok. 1920 r. - w budynku zamkowym działała szkoła
1942 r. - warownia ponownie przebudowana i zamieniona na mleczarnię przez okupantów niemieckich do dzisiaj pełni tę funkcję
2017 r. - powstała Fundacja Zamek Bełżyce, która postawiła sobie za cel m.in. popularyzację, promocję oraz badanie dziedzictwa historycznego miasta i gminy Bełżyce, w szczególności historii dawnego zamku w Bełżycach