Bolesławiec

Średniowieczny zamek książęcy

Gród kasztelański ustanowiony przez księcia śląskiego Bolesława I Wysokiego w Bolesławcu istniał już na początku XIII w. (na lewym brzegu Bobra, na terenie obecnych Bolesławic). Natomiast sam zamek na prawym brzegu rzeki postawiono na pewno przed połową XIV wieku i sprzężono z powstałymi nieco wcześniej fortyfikacjami miejskimi. Fundatorem był któryś z książąt śląskich: Bolko I Surowy lub Henryk I jaworski. Lokalizacja na zewnątrz murów miejskich raczej wyklucza XIII-wieczne pochodzenie, więc wskazuje się Henryka jaworskiego (w okresie 1312 - 1341).
Generalnie losy zamku są słabo udokumentowane. Jest on po raz pierwszy wzmiankowany w 1341 roku, a następnie 1353 i 1364 jako warownia miejska księstwa jaworsko-świdnickiego. Do początków XV wieku był lennem dzierżawionym przez różne rody śląskie jak Kittlitz (Kethelicz), Bolz (Bolcze), Zedlitz, Redern. Było to intratne lenno przynoszące dochody z ceł, młyna, stawów, gruntów rolnych oraz urzędów sądowych. Na dłużej Bolesławiec zatrzymał Kunze (Konrad) von Raussendorf, szambelan króla Czech Wacława IV Luksemburskiego i jego potomkowie (do końca XV w.).
W 1429 r. miasto i zamek zostały zniszczone przez husytów. Po tym fakcie miasto przystąpiło do modernizacji i wzmocnienia systemu obronnego, który zapewne objął i zamek.
W XVI stuleciu lenno przejął Fryderyk von Schellendorf, początkowo wespół z Wacławem von Niesemeuschel. Zamek został wyremontowany ok. 1504 roku. Później budowla została rozbudowana o nową linię murów obronnych z 3 bastejami (być może ok. 1530 roku, gdy fortyfikowano miasto przed spodziewanym najazdem tureckim). Gościli w nim m.in. król Ferdynand I Habsburg (1538 r.), książę brzeski Jerzy II, książę legnicki Fryderyk III, elektor saski Maurycy Wettyn (1542 r.), książęta brunszwiccy.
Jednak kolejni Schellendorfowie nie cieszyli się dobrą reputacją, skoro miasto oskarżyło ich nielegalne karczowanie lasu, tworzenie stawów ze szkodą dla sąsiadów oraz że na zamku dają schronienie złodziejom, mordercom i cudzołożnikom, którzy w dodatku są bezkarni, bo sądy albo się nie odbywają albo wyroki są przekupione.
Później lenni bolesławieckie posiadał zastępca kanclerza Królestwa Czeskiego Jerzy Mehl ze Strzelic. Wszedł on w ostry konflikt z miastem, którego przedstawiciele zwrócili się w 1564 roku do samego cesarza z ofertą wykupu lenna na 30 lat, na co otrzymano zgodę. Gdy termin minął w 1594 r, miasto wykupiło lenno na własność. W zamku mieszkała szlachta śląska, wysocy urzędnicy jak namiestnik księstwa jaworsko-świdnicko czy burmistrzowie Bolesławca. Wymienić można takie rody jak: Zedlitzowie, Brauchitschowie, Czettritzowie.
Po 1618 r., podczas wojny trzydziestoletniej zamek był twierdzą zdobywaną parokrotnie przez Szwedów i odzyskiwaną przez wojska Habsburgów. W 1641 został zdobyty przez Szwedów pod wodzą gen. Lattermanna. Zmusili oni chroniącą się w nim ludność do rozebrania wieży. W następnym roku odbił go cesarski dowódca Franciszek Albrechta von Sachsen-Lauenburg i utrzymał nawet gdy Szwedzi pod wodzą gen. Torstensona zdobyli miasto. Pozostawiona załoga zamku nie wytrzymała jednak długo i po 3 tygodniach oblężenia opuściła potajemnie Bolesławiec, podpalając na odchodne zamek. Szwedzi zabrali co się dało i podsycili jeszcze pożar nakazując mieszczanom rozbierać palisady i wrzucać wszystko co łatwopalne do ognia. Warownia paliła się kilka dni i nie została już odbudowana. W 1670 r. rozkazano pozyskać z ruin budulec, ruiny była więc systematycznie rozbierana, aż w roku 1752 teren przekazano gminie protestanckiej, która postawiła w jego miejscu kościół ewangelicki. Jeszcze w latach 80-tych XVIII w. były widoczne jakieś mury, ale i te wykorzystano przy budowie nowej szkoły. Na początku XIX wojska napoleońskie kazały rozebrać fortyfikacje. Niedługo potem zasypano fosy, w tym również staw zamkowy.

Zdjęcie z lotniczego skanowania laserowego terenu Bolesławca. Z - miejsce po zamku

Zachodnia cześć woj. dolnośląskiego. 55 km. na północ od Jeleniej Góry, 40 km na zachód od Legnicy. Zobacz na mapie.


Współrzędne geograficzne: