Czarny Bór

Średniowieczny zamek rycerski Lubno

Zamek w Czarnym Borze datuje się na 1. połowę XIV wieku, ponieważ wtedy pojawia się o nim wzmianka. Jadnak wiele wskazuje, że jego dzieje sięgają 2. połowy XIII wieku. Początki wsi Czarny Bór (Schwarzwaldau) nie są znane, ale miejscowość była powiązana z sąsiednim Konradowem (Konradswaldau, dzisiejsze Grzędy). Konradów podzielony był na część górną, środkową i dolną. Na początku XIV wieku część dolna znika z dokumentów, co skłania do przypuszczeń, że została wydzielona jako osobna wieś Czarny Bór. Uprawdopodabnia to fakt, iż Czarny Bór nie posiadał kościoła, lecz należał do parafii Konradów. Obie miejscowości posiadały zamki, których najbardziej prawdopodobnym fundatorem wydaje się być książę Bolko I Surowy, który walczył o swą niezależność z królem czeskim Wacławem II. Tereny te bowiem leżały w strefie granicznej z Czechami i zamki był potrzebne jako jej umocnienia. Późniejsza budowa w pobliżu siebie prawie bliźniaczych warowni nie ma już tak dobrego uzasadnienia. Warto też wspomnieć, że niektórzy niemieccy badacze snują hipotezy, iż zamki Czarny Bór i Konradów stały już ok. 1220 roku.
Również wnuk Bolka I - Bolko II okazał się twardym władcą, jako jeden z dwóch książąt śląskich nie oddał hołdu królowi Czech. Dlatego w 1345 roku król Jan Luksemburski zdobył Kamienną Górę. Inne miejscowości nie zostały wymienione, ale istnieje dokument honorujący górników ze Złotego Stoku, którzy wsparli króla czeskiego w zdobyciu zamków w pobliżu Kamiennej Góry. Wszystko wskazuje, że chodziło mi.in. o Czarny Bór i Konradów.
W 1348 Bolkowi udało się podstępem odbić Kamienną Górę, ale pozostałych zamków nie odzyskał. Król Karol IV mianował zarządcą swojego zaufanego człowieka - Wittigo z czeskiej miejscowości Rodov. Ten przyjął wkrótce rodowe nazwisko Behem / Boehmen. Bolko II nie zaakceptował tego, nie pogodził się z utratą swoich ziem i walczył o niezależność księstwa, ale z powodu braku męskiego potomka był na straconej pozycji. Porozumiał się więc w końcu z Czechami, którzy zagwarantowali mu dożywotnie władanie księstwem jaworsko-świdnickim.
W 1353 r. Czarny Bór powrócił do księstwa jako lenno. Bolko II zaaprobował w zamku Behemów, ale dopiero gdy Wittigo ożenił się ze Ślązaczką z rodu von Seydlitz. Nie wiadomo jaki był status Czarnego Boru i Konradowa, czy Behemowie w ogóle tu mieszkali, bo obie sąsiadujące warownie stały się gniazdem rycerzy rozbójników. Zakładając, że Behmowie byli godnymi zaufania poddanymi króla czeskiego i trudno ich posądzać o bandytyzm, to obie warownie musieli powierzyć jakimś watażkom dorabiającym sobie na rozbojach.
Książę Bolko II ukrócił jednak ten proceder zdobywając Czarny Bór i Konradów w 1355 r. Zamki powierzył swoim dalekim krewnym - braciom Hackenborn (Honkenberg). Miały one ochraniać Kamienną Górę i drogi wokół niej.
W 1364 r. potwierdził to nadanie jako lenno dziedziczne rodu Hackenborn.
Po śmierci Bolka w 1368 r. Hackenbornowie nie czując się pewnie pozbyli się tutejszego majątku. O Czarny Bór upomnieli się Behemowie, którzy powrócili tu w 1371 roku. Od tego czasu do połowy wieku XV nastąpiły skomplikowane i zawiłe podziały, mariaże oraz sprzedaże i przekazywania majątku Czarny Bór, które są różnie interpretowane przez poszczególnych badaczy. Chaos pogłębia fakt, że w ciągu 150 lat do wsi przychodzą i odchodzą przedstawiciele tych samych rodów jak np. Czettritz, Bolcze, Landscron, Zedlitz. Przy tym wszystkim pojawia się jeszcze nazwa Lubno (oryg. Liebenau lub Lybenow). Była to sąsiednia wieś, wzmiankowana już na początku XIV stulecia, włączona później prawdopodobnie do Konradowa. Nie jest znana przyczyna powiązania zamku Schwarzwaldau z tą wsią.
W 1379 roku Hermann von Czettritz nabył Konradów i właśnie Liebenau, stąd przypisuje się Czettritzom władanie zamkiem Czarny Bór, co wydaje się błędne. Jako właściciele wsi i zamku do końca XIV stulecia pojawiają się nazwiska Thamme von Seydlitz von Laasan, Heinrich von Czirne, Nickel Bolcze, Puotha von Tschastalowitz.
Ok. 1400 roku właścicielem Czarnego Boru zostaje Fritsche von Landscron.


W 1410 r. - po śmierci Fritsche, jego żona Anna von Landscron z domu von Zedlitz sprzedała Czarny Bór swojemu wujowi Peterowi von Zedlitz. Następnie jego właścicielami byli synowie Petera - Bernhard, Georg/Jorge i Hans von Zedlitz.
Podczas wojen husyckich bramy zamku Czarny Bór zostały podobno otwarte przed najeźdźcami. Zedlitzowie nie sprzyjali jednak husytom - dwóch z braci poległo w walkach z nimi w 1428 r.
W 1436 r. jako pan Czarnego Boru wymieniany jest Menlin Burgult.
W 1437 r. nastąpiło zniszczenie zamków Czarny Bór i Konrtadów, choć z nie do końca jasnych przyczyn. Ponoć mieszczanie wrocławscy opłacili najemników by w ramach zemsty za wspieranie husytów spalili obie warownie. Jednak tzw. wojny husyckie skończyły się rok wcześniej, a oba zamki w tym okresie posiadały różnych właścicieli. Hermann von Czettritz z Konradowa faktycznie był husytą i miał poważny zatarg z klasztorem w Krzeszowie, co mu długo pamiętano, ale jeśli chodzi o Czarny Bór to Zedlitzowie z husytami walczyli, a Menlin Burgult był postacią, która niczym nie zapisała się na kartach historii. Pewną wskazówką, że Zedlitzowie mogli wejść na drogę prohusycką po śmierci braci von Zedlitzów były ponoć bliskie kontakty z Hermannem von Czettritzem syna Georga von Zedlitza, również Georga, który odziedziczył Czarny Bór. Niemieccy historycy piszą z kolei, iż archiwa miejskie Wrocławia tłumaczyły najazd na zamki reakcją na rozboje jakie był stamtąd dokonywane.
W latach 40-tych córka Burgulta - Agnes wyszła za Georga von Tannenberga, który był następnym właścicielem Czarnego Boru.
W 1450 roku do Czarnego Boru powrócili Czettritzowie i to na prawie 400 lat. Hermannowi von Czettritz (wnuk wspomnianego Hermanna von Czettritz z Konradowa) sprzedał posiadłość Georg Tannenberg.
Na początku XVI wieku nie użytkowana przez właścicieli warownia znów została opanowana przez rabusiów. W roku 1509 na prośbę ograbianych kupców i mieszczan z Wrocławia, wojska króla Czech Władysława II Jagiellończyka najechały Czarny Bór i zniszczyły warownię. Czettritzowie już jej nie odbudowali i nastąpił definitywny koniec zamku.
W 1590 r. Georg von Czettritz wzniósł nieopodal zamku, lecz na prawym brzegu Lesku, nową siedzibę - renesansowy dwór.
W 1775 roku dwór ten spłonął dwór, a wraz z nim cenne dokumenty i pamiątki, których brak uniemożliwia pełne odtworzenie dziejów okolic Kamiennej Góry. Dwór wkrótce odbudowano w formie barokowego pałacu, który dziś funkcjonuje jako szpital.

Bibliografia