Dąbrowa Tarnowska

Zamek i przebudowany dwór obronny

Mikołaj Ligęza Budowniczy zamku w Dąbrowie - Mikołaj Spytek Ligęza był znaczącą postacią w swoich czasach. Jako senator popierał władców, za co otrzymywał liczne nadania i przywileje dla swoich miast. W 1590 został kasztelanem czchowskim, dwa lata później żydaczowskim, później starostą bieckim, a w 1619 kasztelanem sandomierskim. Szczególnie za Zygmunta III Wazy brał udział w licznych sejmach, a jego mowy były uznawane za wzór do naśladowania. W swoich włościach fundował kościoły, szpitale i przytułki dla ubogich, ustanowił stypendia, którymi wspierał żaków Akademii Krakowskiej, założył także fundację posagową, na wsparcie cnotliwych kobiet, którym ubóstwo nie pozwalało wyjść za mąż. Był człowiekiem odważnym, radził sobie ze słynnym awanturnikiem "Diabłem" Stadnickim, samodzielnie odparł najazd tatarski na Rzeszów w 1624 r.

Zamek w Dąbrowie Wielkiej, a dziś Tarnowskiej, został postawiony na początku XVII w. przez ostatniego przedstawiciela rodu Ligęzów - Mikołaja Spytkę herbu Półkozic, kasztelana sandomierskiego, który wzniósł też zamek w Rzeszowie. Stał na południe od centrum miasta, niestety nie wiadomo jak wtedy wyglądał. Zachowane ślady wskazują na mocne ufortyfikowanie z 4 bastionami.

1637 r. - po śmierci Mikołaja jego majątek wraz z zamkiem przeszedł w ręce córki Konstancji, małżonki Jerzego Sebastiana Lubomirskiego
1658 r. - podczas ostatnich akcentów "potopu" szwedzkiego, marszałek wielki i hetman polny Jerzy Sebastian Lubomirski, który odegrał ogromna rolę w organizowaniu obrony kraju, przebywał pewien czas w zamku w Dąbrowie Tarnowskiej. Wysyłał stąd uniwersały do wojska w sprawie jego organizacji i zaopatrzenia. Przestrzegał też przed plądrowaniem siedzib szlacheckich i kościelnych, brakowało bowiem pieniędzy na żołd
1667 r. - akt podziału dóbr między potomkami Jerzego Sebastiana Lubomirskiego wymienia zamek i dwór w Dąbrowie jako osobne budowle. Nowa siedziba musiała więc powstać w II poł. XVII w.
1697 r. - Michał Kazimierz Lubomirski przystąpił do gruntownej rozbudowy dworu. Sprowadził w tym celu któregoś ze słynnych architektów, albo D.H. Popelmanna, twórcę drezdeńskiego Zwingeru albo Tylmana z Gameren, budowniczego m.in. pałacu w Nieborowie oraz pałaców Krasickich i Gnińskich w Warszawie. Efektem była duża i bardzo bogato wyposażona rezydencja postawiono na rzucie prostokąta ze skrzydłami bocznymi w kształcie litery H. Przy pracach budowlanych wykorzystano jeńców tureckich wziętych do niewoli podczas wyprawy wiedeńskiej w 1683 r. Stary zamek pełnił rolę gospodarczą, od strony południowej funkcjonował przy nim folwark.
ok. 1700 r. - powstała brama pałacowa, która dzisiaj stanowi część kościelnego ogrodzenia
1780 r. - pałac w Dąbrowie został wystawiony na sprzedaż, kupiła go rodzina Stojowskich. W miejscu starego zamku powstał browar
1846 r. - pałac został poważnie uszkodzony i splądrowany podczas rebelii chłopskiej tzw. rzezi galicyjskiej pod wodzą Jakuba Szeli


1847 r. - pożar dokończył dzieła zniszczenia. Resztki budowli były systematycznie rozbierane i traktowane jako budulec
1858 r. - pałac już nie istniał, ale zachował się dokładny jego opis, sporządzony przez ostatniego właściciela - Stanisława Stojowskiego. Budowla miała dwa, bardzo wysokie piętra i składała się z blisko 30 sal i pokoi. Można było w niej wydzielić 3 części: korpus i dwa skrzydła boczne połączone w czworobok ogrodzeniem. Miała wymiary 66 x 27 m. Frontowa elewacja ozdobiona była kamiennymi posągami królów polskich, naturalnej wielkości. Fasady były urozmaicone dużymi kamiennymi altanami. Ku bramie wybiegały potężne schody, dolne stopnie mierzyły aż 18 m długości! Biegły one na piętro korpusu do wielkiej sali marmurowej. Balustrady schodów zdobiły mitologiczne posągi. W sali marmurowej znajdowało się 20 kolumn o czerwonych trzonach na białych postumentach. Ściany wyłożone były sztukaterią, sklepienie pokrywało malowidło, a środek posadzki ułożony był w gwiazdę z czerwonego marmuru. W sali tej znajdowały się także stylowe kominki, kryształowe lustra, kamienne portale i inne ozdoby. Balkonem można było wyjść do ogrodu. Wykonany był on w stylu włoskim i prowadził ku rzece Breń. W ogrodzie znajdowały się prócz pięknych roślin także posągi, wazony, sadzawki, wodotryski. Dalej, za rzeką mieścił się zwierzyniec
1965 r. - na miejscu pałacu ukończono budowę kościoła w stylu neoklasycystycznym wg projektu Zbigniewa Wzorka. Podobno były jeszcze wtedy widoczne resztki murów pałacowych.

Legendy i podania