Głębowice

Szlachecki dwór obronny

Dwór obronny w Głębowicach powstał z inicjatywy Jakuba Gierałtowskiego, sędziego księstw zatorskiego i oświęcimskiego w 1. połowie XVI wieku. Był on kalwinem, a swój dwór uczynił ważnym ośrodkiem polskiej reformacji. W 1636 roku Gierałtowscy sprzedali Głębowice Krzysztofowi Komorowskiemu, staroście oświęcimskiemu i barwałdzkiemu. Pałacowy kształt i charakter renesansowej rezydencji nadał zameczkowi w 1646 roku kolejny sędzia oświęcimski i zatorski Jan Pisarzowski. W 1773 roku Adam Pisarzowski przebudował siedzibę w stylu barokowym oraz otoczył ją włoskim ogrodem geometrycznym od północy i parkiem krajobrazowym od wschodu. Od 1826 roku właścicielami Głębowic byli Duninowie, którzy dbali o swą rezydencję i remontowali ją. Pod remoncie w latach 20-tych XX wieku był tu dobrze prosperujący majątek ziemski z sadami owocowymi, plantacją truskawek, szparagarnią, hodowlą bażantów i świń. W licznych stawach hodowano karpie.
W 1940 r. Niemcy zajęli pałac na szkołę Hitlerjugend. Okupanci z zachodu niewiele różnili się od swoich kamratów ze wschodu. Zniszczyli zabytkowe wnętrza usuwając oryginalne ściany i tworząc nowe pomieszczenia. Usunęli renesansowe portale, zniszczyli zabytkowe meble, wywieźli piec z 1647 r.
Po wojnie pałac otrzymał w gospodarowanie Ośrodek Hodowli Zarodowej. Część zajmowały biura i magazyny, a w części mieszkali robotnicy. Zabytkowe wnętrza przeznaczono też na wylęgarnie kurcząt. Ozdoby i elementy ogrodzenia jak kamienne lwy z bramy wywieziono do pobliskiego Osieka. Zdewastowano kominki Wkrótce budowla była w opłakanym stanie z dziurawym dachem.
Jesienią 1969 r. w nocy doszło do wielkiego pożaru, którego nie udało się ugasić z powodu braku wody i zamkniętego dostępu do telefonu. Kilka lat wcześniej powódź uszkodziła groblę na stawach i były one wyschnięte, a naprawy nie wykonano, mimo nakazu Straży Pożarnej. Już wcześniej dochodziło w budynku do niewielkich pożarów, ale niczego one nie nauczyły miejscowych urzędników. Zabytek spłonął doszczętnie na piętrze, ale na parterze pod spalonym tynkiem odsłoniły się renesansowe freski. Konserwator Zabytków zabezpieczył ruiny dachem, ale i on wkrótce runął. Pałac do dziś niszczeje bez żadnej opieki.
W III RP upominali się o niego spadkobiercy Duninów, ale postępowanie w "wolnych" sądach, tradycyjnie ciągnęło się kilkanaście lat. W 2021 r zmarła Amelia Dunin - żona Józefa Stanisława Ludwika Dunina, ostatniego właściciela pałacu w Głębowicach. Była najstarszą przewodniczką po Krakowie, oprowadzała turystów od 1951 aż do 2020 roku (miała wtedy 92 lata!).
W 2022 roku Barbara, Danuta i Piotr Włast Duninowie odzyskali prawo własności do zabytku. Starali się o dofinansowanie remontu w kwocie 3 mln zł, ale udało się uzyskać 100 tys. zł. Środki przeznaczyli na zabezpieczenie murów i prace w holu wejściowym - zrekonstruowano filary z łukami, które podtrzymują schody i stropy.

Legendy i podania

Bibliografia