ZamkoMania - Polskie zamki i dwory obronne (zamkomania.pl) | |||||||||||||||||||||||||||||
Możesz ocenić: Golub-Dobrzyń (woj. kujawsko-pomorskie) - Średniowieczny zamek krzyżacki, poźniej rozbudowany
Krzyżacki zamek w mieście Golub-Dobrzyń leży w jego golubskiej części, na wysokim wzgórzu na prawym brzegu Drwęcy. Zabytek wspaniale góruje nad miastem i okolicą. Warto wiedzieć, ze wzdłuż rzeki, oddzielającej złączone po II wojnie światowej dwie miejscowości przebiegała niegdyś granica kraju.
Wewnętrzny dziedziniec sprawia nieco dziwaczne wrażenie. O ile reprezentacyjna kondygnacja z drewnianymi krużgankami wygląda odpowiednio, to już białe kolumny na parterze i otynkowane 2. piętro z prostymi oknami to szkaradztwo. Z dziedzińca prowadzi zejście do kawiarni "Rycerskiej" w piwnicach oraz do mieszczącego się w części zamku hotelu. Choć wyróżniono aż 5 faz budowy warowni, to budowla powstała praktycznie w całości w XIV stuleciu (etapy wznoszenia poszczególnych elementów widać na grafikach poniżej). Później zmieniało się tylko gdanisko od północy, przybudówki przy bramie i detale architektoniczne jak zwieńczenia murów attyką. Głównym skrzydłem trzykondygnacyjnego zamku górnego było południowe, które mieściło na piętrze kaplicę i refektarz, pełniący również rolę kapitularza (nie było osobnej sali o tym przeznaczeniu). Refektarz posiada sklepienia krzyżowo-żebrowe i był ogrzewany piecem typu hypocaustum, który można oglądać na parterze. Kaplica to pomieszczenie, które w największym stopniu zachowało pierwotny charakter, można tu zobaczyć gotyckie sklepienia gwiaździste i ostrołukowe okna z maswerkami. Komtur krzyżacki zajmował pomieszczenia skrzydła zachodniego. Posiadał własną komnatę, sypialnię i kaplicę. Przypuszcza się, że po postawieniu przybudówek na zewnątrz tego skrzydła komtur zajął jedną z nich. Parter i piwnice służyły jako pomieszczenia gospodarcze (od północy znajdowała się kuchnia). Najwyższa kondygnacja pełniła funkcje spichrza.
Z zamkiem związanych jest kilka nieporozumień i błędnych interpretacji. Wnętrza zostały bowiem źle rozpoznane przez niemieckich badaczy w końcu XIX wieku, co skutkuje błędnymi opisami do dnia dzisiejszego. Nawet na oficjalnej stronie zamku komnaty są lokalizowane wg starych opracowań. Również sami Krzyżacy skomplikowali prace naukowcom stawiając fundamenty głównej wieży w różnych miejscach, ale ostatecznie porzucając jej budowę. Dlatego przez dziesięciolecia uważano, że zamek górny posiadał kwadratową wieżę w narożniku północno-zachodnim, zniszczoną gdzieś w XVI wieku. Współczesne badania pozwoliły ustalić, że owa wieża nigdy nie została zbudowana. Następnie kwadratowe fundamenty znalazły się w miejscu zachowanej do dziś okrągłej baszty, ale i tu wieża nie powstała, dopiero później postawiono na nich basztę ogniowa. Pocztówka z 1927 roku przedstawiająca Golub i górujący nad nim zamek w ruinie Mimo iż zamek Golub ma spore zasługi - w latach 70-tych narodził się tu polski ruch rycerski i tutaj odbywały się pierwsze turnieje, to pozostały mi po nim złe wspomnienia. Było to jednak dawno temu i zabytek czeka na ponowne odwiedziny. Golub okazał się pierwszym zamkiem, z którego wyszedłem zniesmaczony. Aby wejść na dziedziniec trzeba było zapłacić 10 zł (w 2003 r. niewiele więcej kosztowało zwiedzanie zamku w Pszczynie, Pieskowej Skale czy Kielcach!). Za to wraz z przewodnikiem zwiedzało się 4 (słownie cztery) komnaty bez żadnego oryginalnego wyposażenia. W jednej znajdowały się dawne narzędzia pracy, w kaplicy repliki mieczy (na sprzedaż) i flagi z herbami, w następnych ekspozycje ze sztuką współczesną, w tym malarstwo historyczne z portretem jaśnie pana kasztelana zamku (współczesnego) - mgr Z. Kwiatkowskiego na poczesnym miejscu. Wkrótce potem sytuacja zmieniła się. Najpierw na gorsze - od 2004 roku nie można podejść do zamku, bo już przy parkingu żąda się zapłaty. Rok później zmienił się zarządca zamku, po śmierci Z. Kwiatkowskiego następcą został jego syn Piotr. Następnie oddano w końcu do zwiedzania kilka nowych sal, w tym lochy. Aktualnie trasa zwiedzania obejmuje: dziedziniec, gotyckie piwnice z ceglanymi posadzkami i sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, Muzeum Etnograficzne, palenisko hypokaustum (średniowieczny systemu ogrzewania), izba tortur, Końskie schody, loch głodowy, cela pokutnicza dla grzesznych braci zakonnych, dormitorium z wystawą archeologiczną "TAJEMNICE GÓRY ŚWIĘTEGO WAWRZYŃCA" (grodzisko we wsi Kałdus), refektarz z wystawą replik dawnej broni artyleryjskiej, kaplica, infirmeria (sala szpitalna), kapitularz (!). W otoczeniu zamku postawiono kilka armat (docelowo ma ich być 120), a na skraju wzgórza usytuowany jest taras widokowy z interesującą panoramą okolicy. XIX-wieczna grafika z widokiem zamku od strony miasta Przedwojenne zdjęcie na tle zamku Golub
Plan reprezentacyjnego 1. piętra zamku górnego w Golubiu Dobrzyniu w okresie średniowiecznym wg C. Steinbrechta z końca XIX wieku skorygowany po współczesnych badaniach + własne dodatki. 1 - kaplica, 2 - refektarz, 3 - dormitorium, 4 - magazyny i spiżarnia nad mieszczącą się w tym skrzydle na parterze kuchnią, 4a - otwór łączący izbę na piętrze z kuchnią, 5 - zakrystia, 6 - komnaty komtura, 7 - studnia, 8 - przypuszczalnie infirmeria (szpital) , 9 - baszta, 10 - gdanisko, 11 - miejsce nieukończonej narożnej wieży, 12 - średniowieczna przybudówka, zwana później pałacykiem Anny Wazówny, a - izdebka pokutna, b - schody na ganek obronny Plan zamku i ufortyfikowanego miasta w okresie potopu szwedzkiego w 1655 roku na podstawie grafiki E. Dahlbergha Fazy i etapy budowy zamku w Golubiu. Opracowanie B. Wasik. Rekonstrukcja zamku krzyżackiego w Golubiu w końcu XIV wieku wg I. Sławińskiego. Widać w rzeczywistości nie wybudowaną wieżę główną w narożniku północno-zachodnim Próba rekonstrukcji wyglądu zamku golubskiego w 2. ćwierci XV wieku wg B. Wasika. Rekonstrukcja dziedzińca zamku krzyżackiego w Golubiu na wizualizacji 3D Pawła Moszczyńskiego (castles3d.pl).
Warownię golubską wzniesiono na przełomie XIII i XIV w z inicjatywy krzyżackiego komtura Konrada von Sacka. Początkowo składał się na nią tylko zamek górny, kształtem przypominający obecny zamek. Później dobudowano niezachowane do dziś przedzamcze, obwiedzione murem z wieżami.
Zamek murowany w Golubiu poprzedzała warownia drewniana, ale nie wiadomo czy stała w tym samym miejscu. Istnieją przesłanki
by fosę i wał od zachodu przedzamcza oraz warstwę spalenizny pod zamkiem górnym łączyć ze starszą budowlą.
Natomiast teza o istnieniu w tym miejscu grodu wczesnośredniowiecznego została odrzucona po nieudanych poszukiwaniach jego śladów.
Miasto i zamek Golub od wschodu w I połowie XVIII w. Rysunek J.F. Steinera
1296 r. - wzmianka w historycznych dokumentach, iż Litwini zniszczyli wsie w okolicy "castrum Golubam" dowodzi istnienia w Golubiu wcześniejszej od obecnego zamku budowli obronnej 1306 r. - w Golubiu utworzono komturstwo, co świadczy iż zakończono główną fazę budowy zamku murowanego. Komtur Konrad von Sack gościł w swej siedzibie księcia dobrzyńskiego Siemowita lata 1330 - pod zamek podeszły wojska litewskie pod wodzą Władysława Łokietka, ale zrezygnowano z oblężenia ok. 1340 r. - ukończono budowę zamku górnego oraz drewniano-ziemnego przedzamcza (faza I). Zamek posiadał trzy kondygnacje naziemne. Najwyższa służyła jako spichrz. Na drugiej urządzono wszystkie ważne pomieszczenia jak refektarz, kapitularz, kaplica, szpital, dormitorium, komnaty komtura. Niższa służyła celom gospodarczym, mieściła się tu np. kuchnia. W piwnicach również były magazyny. Na środku dziedzińca wewnętrznego z drewnianymi krużgankami znajdowała się studnia. Od północy do muru przystawione było gdanisko na arkadzie, dostępne przez korytarz z krużganka. ok. poł. XIV w. - drewniano-ziemne przedzamcze zostało zastąpione murowanym. Poszerzono je w kierunkach południowo wschodnim i zachodnim (faza II) po 1390 r. - przed narożnikami zachodnimi zamku górnego dobudowano dwie baszty ogniowe przystosowane do użycia broni palnej (faza III) pocz. XV w. - dostawienie do zachodniej ściany zamku górnego, po obu stronach bramy wjazdowej, dwóch budynków (faza IV). Do jednego z nich przeniósł swe komnaty komtur. Na podzamczu zaś zbudowano mały budynek przy fosie i baszcie południowo-zachodniej. 1410 r. - Golub został zajęty przez Polaków. Od króla Władysława Jagiełły otrzymał go rycerz Niemsta ze Szczytnik. Zakon zdołał odbić warownię, ale wkrótce wysłane przez króla wojska pod dowództwem husyckiego rycerza Dobiesława Puchałę rozgromiły Krzyżaków w bitwie pod Golubiem. Jednak na mocy pokoju toruńskiego zamek musiał zostać przekazany z powrotem zakonowi 1422 r. - podczas tzw. wojny golubskiej między Polską a Krzyżakami najpierw zostało zdobyte miasto, a następnie zamek. Zadecydowało skuteczne użycie przez Polaków artylerii, której ostrzał dokonał poważnych zniszczeń. Jak pisze Długosz "...król Jagiełło obległ zamek nad miastem na wysokim wzgórzu leżący i począł bić do niego z dział wielkich, a w czwartek rycerstwo uderzyło nań z całą mocą (...) Pięćdziesięciu rycerzy zakonnych legło pod mieczem między nimi komtur, czterdziestu wojennego żołnierza do niewoli zabrano...". Niedługo potem zamek został zajęty i odbudowany przez zakon. W bryle zamku górnego zmianie uległo gdanisko, które zyskało kształt zamkniętego czworobocznego budynku o szerokości 5 m (faza V) 1454 r. - po wybuchu wojny trzynastoletniej zamek Golub bez walki został przejęty przez Polaków. Stał się majątkiem królewskim zarządzanym przez starostę 1455 r. - dzierżawcą warowni był Grot z Ostrowa 1460 r. - najemne wojska krzyżackie podstępem zdobyły miasto, ale sam zamek był broniony przez 2 lata(!) przez wierną królowi załogę czeską pod dowództwem Andrzeja Puszkarza Widok zamku w Golubiu Dobrzyniu w 2. połowie XIX w. wg Napoleona Ordy 1462 r. - mianowany już wcześniej starostą, ale wtrącony do więzienia w swoim kraju czeski rotmistrz Ulryk (Oldrzych) Czerwonka odbił miasto Golub z rąk krzyżackich 1466 r. - Golub na stałe już dostał się we władanie polskie 1511 r. - z rozkazu króla Zygmunta Starego zamek odremontował biskup Konopacki 1524 r. - na blisko 100 lat starostwo golubskie dostaje się rodowi Kostków 1527 r. - starosta Stanisław Kostka z Sztembergu (Szymbarku) rozpoczął remont zamku. Odnowił refektarz, w którym sklepienie zastąpiono stropami belkowymi i przebudował wnęki okienne pokryte polichromią co zapowiadało już renesans 1555 r. - po jego śmierci miasto przeszło w ręce Jana, późniejszego wojewody sandomierskiego, senatora, kandydata na króla Polski, kasztelana gdańskiego, podskarbiego Prus, ekonoma Malborka i sekretarza króla Zygmunta Augusta 1611 r. - starostwo golubskie otrzymała Anna Wazówna. Kilka lat później przystąpiła ona do przebudowy zamku gotyckiego w stylu renesansowym. Mury zwieńczono attyką, w narożach postawiono dwukondygnacyjne wieżyczki, mury ozdobiono sgraffitami. Przekształcona i powiększona została, zachowana do dziś przybudówka od frontu będąca pałacykiem Anny Wazówny. Na terenie opadającym ku Drwęcy powstały słynne piękne ogrody włoskie. Także wnętrza zyskały nowy wygląd. 1626 r. - pierwszy najazd Szwedów na zamek golubski 1655 r. - kolejny podczas "potopu". Zamek został zdewastowany. Odbudowa przeciągnęła się do pocz. XVIII w., a przeprowadził ją starosta Fryderyk Denhof, zmieniając wnętrza w duchu epoki baroku poł. XVIII w. - w zamku stacjonowały wojska Moskali 1772 r.- po rozbiorze kraju zamek zajął pruski okupant. Siedzibę starostwa przeniesiono do Wąbrzeźna, a zamek golubski zaczął popadać w ruinę XIX w. - zamek pełnił różne funkcje, m.in.: magazynu, szkoły, budynku mieszkalnego 1807 r. - wojska Napoleona po usunięciu z zamku Prusaków założyły tu szpital wojskowy 1842 r. - podczas huraganu nastąpił zawał attyki skrzydła wschodniego co spowodowało zniszczenie sklepień aż do piwnic 1867 r. - kolejna podobna katastrofa zdarzyła się w skrzydle północnym i częściowo południowym lata 30 XX w. - częściowo odremontowano zamek, powstało tu muzeum lata 1939-45 - zamek Golub mocno ucierpiał podczas działań wojennych. Niemcy utworzyli w nim m.in. ośrodek szkoleniowy Hitlerjugend lata 1947-53 - przeprowadzono prace zabezpieczające 1967 r. - zakończono szczegółową inwentaryzację zamku pod kierunkiem Ireneusza Sławińskiego oraz wstępną odbudowę zamku górnego. Przekazano go miejscowemu oddziałowi PTTK 1976 r. - zakończono odbudowę zamku górnego. Zorganizowano pierwszy w kraju turniej rycerski 1989 r. - kolejne badania archeologiczne 2005 r. - rozpoczęto prace remontowe. Dokonano wymiany pokrycia krużganków i baszt, odtworzenia murów fosy, docieplenia poddasza, remontu kotłowni, hydroforni i drogi dojazdowej. Od nowego roku udostępniono nowe sale - na piętrze muzeum turniejów rycerskich oraz izba pamięci poświęcona długoletniemu zarządcy zabytku z ramienia PTTK mgr Z. Kwiatkowskiemu, w piwnicach natomiast będzie pokazywany krzyżacki loch głodowy. Prace kosztowały 1,4 mln zł i w 75% zostały sfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. 2013 r. - zakończono kolejny etap prac remontowych. Skupiły się one na części hotelowej. Podniesiony został standard pokojów. Obecnie wszystkie posiadają własne łazienki, a w niektórych wystrój nawiązuje do renesansu. Zamek Golub - widok znad Drwęcy, zdjęcie z okresu międzywojennego Zamek w Golubiu na pocztówce z 1914 roku
Zamek ma swoja zjawę - "białą damę", a jest nią oczywiście Anna Wazówna. Podobno widywano ją odzianą w białą szatę zdobioną perłami, przechadzającą się nocą po komnatach i krużgankach. Od kilku lat na zamku odbywają się bale sylwestrowe zwane "Sylwestrem Sław" z udziałem najsławniejszych Polaków (w tym takie "sławy" jak Lew Rywin). Kulminacyjnym punktem jest wyjście z ukrytego za obrazem Wazówny przejścia w wielkiej sali reprezentacyjnej, owej białej damy. Co roku ducha odtwarza aktualna Miss Polonia, która tańczy następnie z gośćmi do samego świtu, kiedy to znika by ponownie się pojawić za jakiś czas i pokazać, że nadal troszczy się o swój zamek. Poza tym towarzystwo bawi się w pieczenie barana, pochód z pochodniami itp.
Zamek w Golubiu na pocztówce przedwojennej Podania opowiadają też jak to duch Anny pomógł więźniom, których pojmali Szwedzi podczas "potopu". Wraz z ich wkroczeniem do Golubia zakończył się szczęśliwy okres rozwoju miasta. Poczynili ogromne zniszczenia, a na ludzi nałożyli bardzo dotkliwe kontrybucje. Kto nie mógł zapłacić był więziony i głodzony pod zamkiem, nie oszczędzano nawet kobiet i dzieci. Niechybnie wszyscy pomarliby w lochach, gdyby kobieca postać w bieli nie pokazała im tajnego przejścia prowadzącego pod Drwęcą do zamku w Radzikach Dużych. Gdy Szwedzi zauważyli ucieczkę Polaków przeszukali cały zamek aż znaleźli przejście w podziemiach i ruszyli w pościg. Gdy uciekający słyszeli już zbliżających się Szwedów, ze wzgórza osunął się wielki głaz i wpadł do rzeki niszcząc swoim ciężarem podziemne korytarze. Wielu najeźdźców zginęło, a reszta uciekła z miasta. Obecnie nie znajdziemy już tego korytarza, bo zostało zabudowane podczas prac konserwatorskich. Zdjęcie na dziedzińcu zamku w Golubiu z ok. 1920 roku pokazuje ogrom zniszczeń budowli
ADRES I KONTAKT
Zamek Golubski - ul. PTTK 13, Golub-Dobrzyń
tel. +48 56 683 24 55
,
+48 609 388 510
CZAS Czas oglądnięcia z zewnątrz i zwiedzania wnętrz to ok. 75 minut WSTĘP Płatny na dziedziniec i do wnętrza zamku - 20 zł, ulgowy 15 zł, dzieci i młodzież do lat 16 - 10 zł. Opłata parkingowa: samochód osobowy 10 zł. Otwarty w sezonie (od 01.05. do 30.09.) od godz. 9.00 do 19.00, poza sezonem (od 01.10. do 30.04.) od godz. 9.00 do 16.00. Ponieważ informacje o godzinach otwarcia, a przede wszystkim cenach biletów szybko się dezaktualizują, sprawdź je na stronie oficjalnej opisywanego zamku/dworu: Zamek w Golubiu - Dobrzyniu Pocztówka przedwojenna z ruinami zamku w Golubiu górującym nad miastem
Wschodnia część woj. kujawsko-pomorskiego. 35 km na północny wschód od Torunia. Zobacz na mapie. Zamek widać z daleka, prowadzi do niego główna droga pod górę. Jadąc samochodem od południa należy go minąć i po chwili skręcić w drogę w lewo. Przy zamku jest parking płatny. Współrzędne geograficzne: Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps format D (stopnie): N53.115582°, E19.049306° format DM (stopnie, minuty): 53° 6.93492'N, 19° 2.95836'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 53° 06' 56.10''N, 19° 02' 57.50''E wypożyczalnia samochodów kraków
Antkowiak Włodzimierz, Lamparski Piotr - Zamki i strażnice krzyżackie ziemi chełmińskiej Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce Jurasz Tomasz - Zamki i ich tajemnice Kaczyńscy Izabela i Tomasz - Polska - najciekawsze zamki Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce Rogiński Ryszard - Zamki i twierdze w Polsce - historia i legendy Sypek Robert - Zamki i obiekty warowne Państwa Krzyżackiego cz. 1 Pocztówka z zamkiem golubskim z 1910 roku.
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Zamek Golubski w Golubiu Dobrzyniu z lotu ptaka 4K
Golub-Dobrzyń - Dom Wycieczkowy PTTK "Zamek", ul. Zamek 1, tel. (056) 683 24 55, 683 24 66 Golub-Dobrzyń - Hotel "KAPRYS", ul. Kilińskiego 7, tel. (056) 683 24 47, 683 27 24 Golub-Dobrzyń - Pole Biwakowe, ul. Zamurna 2, tel. (056) 683, 52 39, 683 21 69
Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych.
Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza. Ostatnie wpisy
Powrót do strony startowej
(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów. |
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz jego dalsze funkcjonowanie.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).
Odśwież stronę