Mirów

Średniowieczny zamek rycerski

Ruiny zamku Mirów w XIX wieku. Cynkotyp J. Lewickiego

Zamek w Mirowie wzniesiono za czasów Kazimierza Wielkiego, choć nie figuruje w wykazie zamków zbudowanych na jego polecenie. Była to tylko niewielka kamienna strażnica podlegająca zamkowi w pobliskich Bobolicach, być może pełniąca funkcję osłaniającą dla ważnej królewskiej warowni. Na podstawie ostatnich badań można stwierdzić, iż strażnica zajmowała powierzchnię 270 m2.
1370 r. - Mirów stał się lennem księcia opolskiego Władysława
1396 r. - gdy wyszły na jaw konszachty Opolczyka z wrogami państwa polskiego, Władysław Jagiełło odebrał siłą powierzone mu przez jego poprzednika ziemie,

Najstarsze dzieje Na miejscu zamku w Mirowie istniał pradawny gród, którego funkcjonowanie na podstawie znalezisk odkrytych w 1960 r. datowano już na VI wieku przed naszą erą. Obronne wzgórze ze skałami mogącymi spełniać funkcje obserwacyjne zamieszkiwali Łużyczanie. Kolejny etap zasiedlenia Mirowa nastąpił w XI wieku, choć istnienie tu wczesnośredniowiecznego grodu nie zostało w pełni dowiedzione. Wg podań za czasów Bolesława Krzywoustego (XII w.) w Mirowie mieszkał rycerz Mir. Nie musi to być tylko legenda, bo jakaś drewniana siedziba przed budową murowanej strażnicy, z pewnością tu istniała.

w tym i Mirów, choć ówczesna strażnica pełniła tak mała rolę iż w dokumentach nie wspomniano nawet o jej odbiciu
1399 r. - po raz pierwszy wymieniony został prywatny właściciel Mirowa - starosta bydgoski, łowczy królewski i kasztelan sądecki Krystyn I z Koziegłów herbu Lis, który wkrótce rozbudował strażnicę do zamku. Powstała wtedy czworoboczna wieża mieszkalna oraz mur obronny
1405 r. - pierwsza wzmianka historyczna dotycząca samego zamku, mówiąca o burgrabim Mirowa - Sasinie.

Krystyn III Jako pierwszy "z Mirowa" pisał się Krystyn III, choć posiadał zamek tylko niecałe 2 lata. W ciągu 5 lat stracił on prawie cały majątek, a ród Lisów przestał odgrywać jakąkolwiek rolę w państwie. Stało się to z powodu naiwności, ale i honorowego podejścia do długów i poręczeń ojca. Gdy niejaki Iwan z Obiechowa odmówił spłaty wysokiego długu poręczonego przez nieżyjącego już Krystyna II, jego syn Krystyn III spłacał te zupełnie obce należności. Niefortunna okazała się też zmiana wiary na husytyzm i zaangażowanie w walkę z potężnym bp. Oleśnickiem. Wkrótce potem pożałował chyba swej decyzji i chcąc zamazać swoje winy, wyruszył na krucjatę przeciw niewiernym wraz z królem Władysławem III Warneńczykiem. Za zasługi na początku kampanii dostał od monarchy nagrodę 100 grzywien. Potem dokumenty o nim milczą. Wiadomo, że osiadł w Jaworznikach Wielkich, jedynej wsi jaka mu została i tam zmarł.

Był to zaufany człowiek Krystyna I. Ówczesny zamek otoczony był murem obronnym i miał tylko jedno piętro. Część pomieszczeń i piwnice były wykute w skale. Wjazd prowadził od strony południowo-wschodniej przez fosę i bramę, które były jeszcze dobrze widoczne w XIX w.
ok. 1419 r. - po śmierci Krystyna I, Mirów przejął jego syn Krystyn II
ok. 1439 r. - po Krystynie II, zamek w wyniku ostrych sporów majątkowych odziedziczył kolejny Krystyn z rodu Lisów (III)
1440 r. - z powodu długów odziedziczonych po ojcu, Krystyn III musiał odsprzedał zamek Maciejowi Żiżce
1442 r. - w niejasnych okolicznościach zamek Mirów przejął Piotr z Bnina. Przypuszcza się, że zajął go siłą
1445 r. - Krystyn III odkupił zamek za 3000 grzywien i sprzedał go Janowi Hińczy z Rogowa herbu Działosza, mężowi swej siostry Doroty Koziegłowskiej. Dorota spędziła w warowni blisko 40 lat i troszczyła się o nią jak nikt inny. Przeprowadzano remonty i rozbudowy. Być może największa rozbudowa zamku przypisywana powszechnie Myszkowskim w pewnej części była też jej dziełem
1487 r. - po niespodziewanej śmierci Jana Hińczy budowlę zajęli jego dalecy krewni: Jan i Jakub Kobylańscy, choć testament Doroty przewidywał przekazanie go po jej śmierci Janowi z Giebułtowa. Jeszcze w tym samym roku sprzedali go Piotrowi Myszkowskiemu, mężowi ich córki
1488 r. - pokrzywdzony Jan z Giebułtowa najechał Mirów, ale jedyne co osiągnął to odszkodowanie od Myszkowskiego w wysokości 1700 grzywien. Również dwa sądy z królem i abp Oleśnickim na czele oddaliły roszczenia Jana z Giebułtowa i Doroty Koziegłowskiej

Myszkowscy Twórca potęgi rodu Myszkowskich - biskup krakowski i podkanclerzy koronny Piotr wywodzący się z Mirowa, nazywany był plebanem całej Polski, ponieważ posiadał liczne majątki kościelne w całym kraju. Pod koniec życia jego celem stało się bowiem zgromadzenie jak największej posiadłości ziemskiej i założenie ordynacji, podobnie jak to uczynił Jan Zamoyski czy inni magnaci. Był także wybitnym humanistą i mecenasem sztuki (z jego wsparcia korzystał m.in. Jan Kochanowski i Łukasz Górnicki), a jako biskup odznaczał się tolerancją religijną i zdolnością do łagodzenia sporów. Piotr Myszkowski, mimo że opuścił mało wygodny zamek w Mirowie to nie zapomniał o swoich korzeniach i nowy zamek-pałac w Książu Wielkim również nazwał Mirowem. Jego dzieło kontynuowali bratankowie Zygmunt i Piotr, którzy w 1601 za zgodą sejmu utworzyli ordynację, a wcześniej uzyskali adopcję do włoskiego rodu książęcego Gonzagów, a tym samym tytuł książęcy, nazywając się od tej pory Myszkowscy de Gonzaga. W okolicy Pińczowa założyli oni nowe miasto, które także nazwali Mirowem (później stało się ono częścią Pińczowa). Myszkowscy byli jednak znaczącym rodem na długo przed urodzeniem słynnego biskupa, o czym świadczy fakt, iż na początku XVI w. drugi właściciel Mirowa z Myszkowskich - Wawrzyniec popełnił haniebny mord na księciu zatorskim Januszu, a jednak uniknął kary, ponieważ całą sprawę zdołano zatuszować.

1501 r. - po zakończeniu sporów zamek został siedzibą rodową Myszkowskich herbu Jastrzębiec, a Piotr Myszkowski pisał się "z Mirowa". Znacznie go rozbudował, dobudował m.in. dalsze dwie kondygnacje do wieży, która stała się główną częścią mieszkalną zamku. Powstał zamek dolny związany murem z wieżą. Całość założenia zajmowała już powierzchnię 1200 m2, znacznie więc wzrosła w porównaniu do 270 m2 pierwotnej strażnicy
II poł. XVI w. - za sprawą Hieronima Myszkowskiego budowla stała się ośrodkiem polskiego kalwinizmu
1581 r. - skromny zamek przestał wystarczać tak możnemu rodowi jak Myszkowscy. Biskup krakowski Piotr Myszkowski przeniósł się więc do Książa Wielkiego, a zamek w Mirowie wydzierżawił niejakiemu Nyczowi
1587 r. - pozbawiony nowoczesnych umocnień, zamek z łatwością zdobyły wojska arcyksięcia Maksymiliana
1590 r. - właścicielem podupadającej warowni pełniącej funkcje folwarczne był Jan Myszkowski, bratanek biskupa. Potem przejął go Ferdynand Myszkowski
1620 r. - Ferdynand sprzedał zamek Korycińskim herbu Topór
1651 r. - zamek Mirów kupili Męcińscy
1657 r. - warownię uszkodzili Szwedzi podczas wojny północnej (potopu). Męcińscy odbudowali ją tylko częściowo
1787 r. - budowla została opuszczona
XIX w. - pierwsza inwentaryzacja polskich zabytków wykazała, iż zamek nie miał dachu, a niektóre mury były zawalone. Następnie rozebrano mury obwodowe i wykorzystano je pod budowę drogi przy zamku
1937 r. - runęła ściana południowo-zachodnia wieży mieszkalnej
1961 r. - rozpoczęto odgruzowywanie i konserwację zabytku
II poł. XX w. - zamek był własnością rolniczej wspólnoty gruntowej, składającej się z 39 osób
2004 r. - wspólnota podjęła decyzję o sprzedaży zamku rodzinie Laseckich za 700 tys. zł, choć podobno byli chętni na kupno zamku za dwukrotnie większą sumę. Niedługo potem wnętrze ruin zostało zamknięte, a następnie wzgórze zamkowe ogrodzone murem.
2018 r. - w ruinach ruszyły prace rekonstrukcyjne.
lipiec 2023 r. - otwarcie dziedzińca zamkowego dla turystów (tylko w weekendy)

Bibliografia