Nidzica

Średniowieczny zamek krzyżacki

Zmagania z zakonem 12 lipca 1410 wojska polsko - litewskie zdobyły po raz pierwszy zamek nidzicki. Nie był on broniony, ponieważ cała załoga wraz z prokuratorem wyruszyła do zgrupowania wojsk zakonnych. Król Jagiełło oddał warownię księciu Januszowi Mazowieckiemu. Wkrótce jednak Nidzica powróciła do Krzyżaków na mocy pokoju toruńskiego. Podczas kolejnej wojny zwanej głodową, Krzyżacy stawili zacięty opór. Wojska Jagiełły pod jego osobistym dowództwem, oblegały zamek przez 8 dni. 6 sierpnia 1414 r. obrońcy skapitulowali. Jednak, gdy oddziały polsko - litewskie wyruszyły ku Brodnicy, niespodziewanym atakiem odbił zamek komtur Ostródy Jan von Bichau. W 1454 roku antykrzyżacki Związek Pruski przejął zamek i oddał go w polskie ręce. Obsadzono go zaciężną załogą czeską pod wodzą Jana Koldy z Żampachu, który nie dość że utrzymał warownię do końca wojny trzynastoletniej, to jeszcze urządzał zwycięskie wyprawy na Działdowo. Niestety, kolejny pokój toruński (1466 r.) przywrócił Nidzicę zakonowi. Ostatnie zmagania polsko - krzyżackie w roku 1520, w Nidzicy nie przyniosły nam już wyraźnego sukcesu militarnego. Miasto zostało zdobyte, ale zamek nie. Krzyżacy sprowadzili spore posiłki, a w oblegających wojskach polskich brakowało piechoty i dział (dominowała nieprzydatna w tym przypadku jazda). Dlatego oblężenie zostało zwinięte, spalono tylko młyn zamkowy. Po ostatecznej klęsce i sekularyzacji zakonu, budowla od 1525 r. stała się siedzibą starosty w Księstwie Pruskim, lenniku Rzeczpospolitej.

I poł. XIV w. - drewniana warownia była siedzibą komornika zakonnego
1359 r. - pierwsza wzmianka w dokumentach o murowanym zamku Nidzica. Prawdopodobnie był to niewielki obiekt usytuowany na miejscu obecnego przedzamcza
lata 1370-1407 - budowa nowego znacznie większego zamku
1404 r. - poświęcono kaplice zamkową
1409 r. - nidzicka warownia zyskała na znaczeniu i stała się siedzibą krzyżackiego prokuratora
12.07.1410 - przed bitwą pod Grunwaldem zamek na krótko zajęły wojska króla Władysława Jagiełły
1413 r. - komtur Henryk von Plauen rozbudował zamek
1414 r. - ponowne zajęcie zamku w Nidzicy przez wojska polsko-litewskie
1454 r. - dzięki anty-krzyżackiej postawie mieszczan, zamek został obsadzony załogą czeską na żołdzie polskim i broniony do końca wojny trzynastoletniej
1466 r. - po drugim pokoju toruńskim zamek stał się siedzibą komtura Wilhelma von Eppingena
1472 r. - na zamku zawarto porozumienie z księciem mazowieckim w sprawie ruchu granicznego. Stronę polską reprezentowali m.in. kasztelan Jan Lipski i marszałek płocki Jakub Golnicki

Okrucieństwo Krzyżaków Rządy krzyżackie w Nidzicy był bardzo okrutne. Zachowały się skargi mieszczan z poł. XV wiek do polskiego króla. Prokurator rezydujący na zamku - Kynsberger z Niborka za lekkie skaleczenie mieszczanina kazał uciąć biednemu chłopu obie ręce, a kucharza z pewną sumą pieniędzy powiesił, ponieważ bez żadnych dowodów uznał że ten je ukradł. Natomiast za złorzeczenie zakonowi pewna kobieta i dziewczynka zostały jego wyrokiem utopione.

1488 r. - rozpoczęto budowę nowego podzamcza
1517 r. - rozbudowa przedzamcza. Powstała wtedy zachowana do dzisiaj przy wejściu baszta-basteja
1520 r. - w czasie ostatniej wojny z zakonem Polakom udało się zdobyć tylko miasto
po 1583 r. - powstały nowe fortyfikacje od zachodu: mury obwodowe z bastejami oraz drugie przedzamcze, które niestety spłonęło dwa wieki później. Pracami kierował prawdopodobnie architekt z Królewca Błażej Berwart
1655 r. - podczas "potopu" zamek Nidzica zajęli Szwedzi. Rok później bezskutecznie oblegali go sprzymierzeni z Polakami Tatarzy
1657 r. - odbudowa warowni
17.12.1784 - wielki pożar doprowadził do spalenia części zamku, głównie podzamcza
1812 r. - pobyt wojsk napoleońskich w Nidzicy przyczynił się do poważnej dewastacji zamku
lata 1828–1830 - zrujnowanym zamkiem zainteresował się miejscowy radca prawny Ferdynand Tymoteusz Gregorovius. Odbudował go na sąd i więzienie
1837 r. - na stokach wzgórza zamkowego utworzono park.
1945 r. - podczas wojny warownia została poważnie zniszczona. Naloty sowieckie doprowadziły do zawalenia stropów i ścian.
18.12.1965 - po wielu latach prac, zamek został odnowiony i oddany do użytku. W kaplicy zamkowej i refektarzu odtworzono późnogotycką polichromię, a dziedzińcowi z krużgankami przywrócono wygląd bliski pierwotnemu
lata 1996-2001 - remont i modernizacja części hotelowej zamku, zaplecza kuchennego, strych nad salą rycerską zaadaptowano na salę wystawienniczą (sala widokowa). Prace objęły również remont dachów wież zamkowych.
lata 2020-2021 - przeprowadzono remont zamku obejmujący dachy, wymianę stolarki okiennej, drzwiowej, remont elewacji, remont sal: rycerskiej, widokowej, wystawowej. W budowli pojawiła się też winda.

Legendy i podania