Niebylec

Przebudowany szlachecki dwór obronny

Nietypowy, murowano-drewniany dwór w Niebylcu stoi na wzgórzu wydawałoby się na odludziu, z dala od centrum wsi. Niegdyś jednak stara droga łącząca Sanok i Rzeszów biegła tuż przy dworze.
Mimo XVI-wiecznego pochodzenia zabytek nie doczekał się żadnego opracowania, a jego dzieje są poznane w niewielkim stopniu.
Dwór Niebylec ma nieregularny kształt z powodu dobudówek, dostawionych podczas prac rozbudowujących. Gdyby nie szersza północna część, jego plan przypominałby krzyż. Nie posiada on dziś widocznych fortyfikacji, ale stoi na dosyć stromym wzgórzu. Korpus budowli z kamiennym parterem i piwnicami sklepionymi kolebkowo pochodzą z pierwotnego zameczku Machowskich. Piwnica była jeszcze kilka lat temu otwarta, ale potem zabito ją dechami i odwiedzający mogą sobie nawet nie zdawać sprawy z jej istnienia. Było w niej pełno śmieci, a bardzo niskie wejście nie zachęcało do wchodzenia. Za to wejścia do dworu stoją otworem, nawet to z herbem, do najstarszej części, które do niedawna było zamknięte na kłódkę (stan na maj 2011). Tylko w tym pomieszczeniu można poczuć 500 lat historii tego budynku. Niestety obrasta on coraz bardziej roślinnością dlatego turyści powinni mieć osłonięte nogi ze względu na rozplenienie się pokrzyw. Obok dworu stoi drewniana oficyna z XIX wieku, podłużny ceglany budynek oraz jakieś hangary wykorzystywane do produkcji rolniczej.
Zabytek jest bowiem własnością Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej "Nowa Droga" w Czudcu.

Historia, wydarzenia

Niebylec założył dworzanin i krajczy królowej Elżbiety Rakuszanki Mikołaj Machowski w 1509 r. Dwór zbudował albo on, albo ktoś z jego potomków w XVI wieku. Świadczy o tym zachowana szczątkowo renesansowa kamieniarka, m.in. portal z herbem Machowskich - Awdaniec (Abdank / Habdank). W połowie XVII wieku dwór w Niebylcu przebudował w stylu barokowym Janusz Romer. Potem właścicielami byli Pieniążkowie, Łempiccy (XVIII-XIX w.), Ankowicze i Kaklikowie. Najbardziej znanym mieszkańcem dworu był Kajetan Junosza Łempicki, który dzielnie walczył z carskim wojskiem w czasie konfederacji barskiej, a następnie w powstaniu kościuszkowskim.
Dwór ulegał przebudowom, m.in. w XIX wieku powstała drewniana oficyna i prawdopodobnie drewniane piętro w stylu szwajcarskim, ale generalnie brak jest szczegółowych informacji. Ostatnimi prywatnymi właścicielami była żydowska rodzina Wallachów. Po wojnie teren dworski przejęła rolnicza spółdzielnia. W 1981 roku został wpisany do rejestru zabytków. Obecnie stoi opuszczony.