OwiesnoGotycki zamek rycerski
Możesz ocenić: Owiesno (woj. dolnośląskie) - Średniowieczny zamek rycerski, później rozbudowany
Warownia w Owieśnie należy do typu zamków nizinnych.
Templariusze
Kiedyś atrakcją Owiesna był gródek z XIII w., identyfikowany z templariuszami, który przyciągał turystów. Niektórzy historycy uważali, że Pogorzelowie mogli w I połowie XIII wieku ufundować na swej ziemi siedzibę zakonu templariuszy. Choć hipoteza ta została obalona przez B. Grundmanna w 1982 r. to jednak wiele osób nadal wierzy w obecność tajemniczego zakonu w Owieśnie i wielkie skarby tu ukryte. Symbolem bogactwa u templariuszy był bowiem owies, poza tym potwierdzona w dokumentach niewielka siedziba zakonu znajdowała się nie aż tak daleko, bo koło Oławy, więc ich obecność w Owieśnie nie byłaby wcale tak nieprawdopodobna. Inni twierdzą, że byli tu nie templariusze, lecz bożogrobcy. Faktem jest, że murowane pozostałości jakiegoś gródka można było oglądać jeszcze w końcu XIX w. Niestety, brak dokładnych danych o lokalizacji, ale ponoć leży ono gdzieś za parkiem zamkowym, w lesie.
|
Zbudowano ją na planie koła o średnicy 30 metrów z wewnętrznym dziedzińcem, co jest unikatem w Polsce i rzadkością w Europie. Zamek był całkiem dobrze ufortyfikowany, otaczał go mur o grubości 2 metrów, fosa oraz druga linia murów przystosowana do broni palnej (ok. 1 m grubości). Brama wjazdowa w formie wieży usytuowana była od strony południowej. Na zachód od niej stała wysoka (początkowo cylindryczna, następnie w większej części ośmioboczna) wieża, najpierw obronna, później bardziej dekoracyjna z zegarem.
Mury zamku są wzmocnione przyporami od północy i wschodu, a od południa i zachodu z obwodu murów wystają trzy XVII-wieczne ryzality, które mogły pełnić podobne funkcje jak wieże.
Założenie otaczały stawy i zewnętrzny mur.
Mimo kilku przebudów, które zmieniły charakter obiektu na rezydencję pałacową, ogólny kształt zamku pozostał taki sam. Całość nieco powiększono, podwyższono o jedną kondygnację i utworzono drugą bramę od północy.
Wzmianki o wnętrzach zamku mówią o bogatej w stare woluminy bibliotece oraz kaplicy "po prawej stronie holu".
Zamek Owiesno przetrwał nienaruszony wojnę i nawet po pobycie Sowietów wciąż znajdowało się w nim wyposażenie. Dopiero w latach 50-tych i 60-tych fala szabrowników doprowadziła go do stanu ruiny. Jeszcze długo później zamek był bezkarnie dewastowany.
Na początku lat 90-tych, chyba w obawie przed złodziejami, wywieziono stąd barokową fontannę do Lewina Kłodzkiego.
Stoi ona do dziś niedaleko zabytkowej kamienicy przy pl. Kościuszki 18.
Obecnie w Owieśnie można zobaczyć zniszczone, ale wciąż wysokie na 3 kondygnacje mury, barokowy portal w bramie południowej, przejazd ze sklepieniem krzyżowym i kupę gruzu zalegającego we wnętrzach.
Obydwa wejścia są ogrodzone i zamknięte. Przy jednym stał traktor - prowadzono akurat prace odgruzowujące.
Przy zabytku stoi jeden duży zamieszkały budynek, która kiedyś był powozownią oraz inne mniej lub bardziej zrujnowane budynki gospodarcze, administracyjne, folwarczne, niektóre sięgające XVIII stulecia. Przy jednym z nich, o konstrukcji szachulcowej, widać pozostałość zewnętrznego muru obwodowego (pewnie jest go więcej, ale latem wszystko zakrywa roślinność). Wjazd prowadzi przez zdewastowaną bramę. W połowie lat 90-tych stały na niej rzeźby lwów i antyczne popiersia, jednak dziś nie ma po nich śladu. Filary dwóch kolejnych bocznych bram napotykamy obchodząc zamek dookoła, zapewne zamykały one dostęp do podzamcza wjeżdżającym od północy.
Mimo niewielkich rozmiarów, przed wojną w pałacu mieściło się podobno aż 60 pomieszczeń, ale trudno w to uwierzyć. Jednak z pewnością całość wraz z ogrodem i parkiem ze stawami tworzyła bardzo piękne i gustowne założenie rezydencjonalne. Miejscowi wspominają m.in. iż na stawach pływały łódki z parasolkami.
Aktualizacja. Po przejęciu przez prywatną fundację zamek-pałac został oczyszczony z roślinności i gruzu, odnowiono też główną bramę na przedzamcze. Wnętrza stały się dostępne. Przed zabytkiem, jak i przy głównej drodze stoją drogowskazy i tablice informacyjne. Niestety, po kilku latach zamek zarósł chyba jeszcze bardziej niż przed pracami. Można jednak wciąż wejść na teren ruin i pooglądać wnętrza oraz obejść je dookoła. Wyremontowana brama na przedzamcze wygląda bardzo dobrze, szkoda że nie są prowadzone dalsze prace. Stawy przy bramie zarastają całkowicie, w suchym lecie 2022 woda w ogóle nie była widoczna.
Rysunek zamku i kościoła w Owieśnie na widokówce z początku XX wieku
Zamek w Owieśnie na XIX-wiecznym drzeworycie. Przedstawia budowlę jeszcze z wieżą przed barokową przebudową
Plan zamku Owiesno
A - wieża, B1 - brama południowa, B2 - brama północna (późniejsza), C - dziedziniec. Na czarno najstarszy obwód murów
Rozplanowanie terenu zamkowego przed wojną wg ówczesnych mieszkańców wsi z rodziny Kargeer. Zamek (Schloss), powozownia (Kutcherhaus), dziedziniec przedzamcza (Reitbahn) z fontanną, las (Hegewald), uprawy ogrodowe (Gärtnerei)
Zdjęcie z lotniczego skanowania laserowego terenu zamkowego. A - zamek, B - odnowiona brama, C1, C2, C3 - stawy, D - dobrze widoczny odcinek muru obwodowego, E - budynek powozowni, F1 - wejście południowe z portalem, F2 - wejście północne, G - budynek szachulcowy, H - zabudowa gospodarcza
| Historia, wydarzenia | |
Zamek w Owieśnie wzniesiono na przełomie XIV i XV w. z inicjatywy Siegemunda von Pogrella, starosty księstwa jaworsko-świdnickiego. Okolica należała do tego rodu już w XIII wieku, z tym że wtedy von Pogrellowie zwali się jeszcze Pogorzelami. Komes Jarosław Pogorzel w 1290 roku pisał się "z Owiesna", tak więc wtedy już istniała w miejscu dzisiejszego zamku jakaś siedziba rycerska, zapewne drewniana.
Obiekt składał się z trójskrzydłowego budynku mieszkalnego o dwóch kondygnacjach, tworzącego wewnętrzny dziedziniec w kształcie trapezu, wieży, fosy i muru obwodowego. Druga linia murów ze strzelnicami i wieżą bramą została postawiono nieco później, ale prawdopodobnie jeszcze w średniowieczu.
Zamek von Seidlitzów w Owieśnie, od strony południowej
Podziemia i skarby
Warownia miała ponoć podziemne połączenie z pobliskim kościołem, a nawet co mało prawdopodobne z fortami w Srebrnej Górze. Bardziej współczesne opowieści o skarbach zamkowych nie dotyczą jednak piwnic, a pobliskiego parku i lasu. W 1945 r. von Seidlitzowie zlecili miejscowemu kowalowi zrobienie 6 dużych obitych blachą skrzyń. Po załadowaniu w zamku, ukryto je gdzieś w okolicy. Podobno jeszcze długo po wojnie pojawiali się we wsi Niemcy, po których zostawały dziury w lesie. W samych murach zamkowych również utworzono skrytki. Na jedną z nich natrafili żołnierze armii sowieckiej. Znaleźli jednak tylko butelki wspaniałego starego wina. Wino na zamku odnaleźli także synowie obecnego właściciela.
|
lata 1385-1417 - budowa zamku, nowej siedziby możnego rodu Pogorzelów. Wiele opracowań podaje informacje, iż tu urodził się i zmarł biskup wrocławski Przecław z Pogorzeli, co jednak nie jest prawdą
I poł. XVI w. - Owiesno częściowo, a potem w całości, przeszło w ręce rodu von Bock. Wieża zamkowa zyskała ośmioboczną nadbudówkę ze strzelnicami
I ćwierć XVII w. - Zygmunt von Bock rozbudował zamek. Zapełniono obszar między obwodami murów nowa przestrzenią mieszkalną.
Elewacje pokryto dekoracją sgraffitową. W bramie znalazły się herby rodów von Bock i von Waldim (małżonką Zygmunta była Jadwiga von Waldim).
Nie zapomniano o funkcjach obronnych - trzy ryzality
w zewnętrznym obwodzie pierwotnie pełniły zapewne rolę baszt strzelniczych.
Sam mur został obniżony i dostosowany do stanowisk dla broni palnej. Strzelnice znajdowały się również w przebudowanej wieży, która w górnej części była odtąd ośmioboczna i w kazamatach.
po 1654 r. - zamek był w rękach księcia legnickiego Augusta
ok. 1679 r. - kolejni właściciele Owiesna pochodzili z rodu von Nimptsch, a po małżeństwie Heleny Karoliny von Nimptsch z Johannem Wolframem von der Heyde na dłuższy okres przeszła we władanie
rodziny von der Heyde.
XVIII w. -
kolejne przebudowy, prawdopodobnie w 2 etapach (1713 i 1742), zamieniały zamek na barokowy pałac z obszernym parkiem. Dobudowano kondygnację nakrytą dachem mansardowym Dawny most zwodzony nad fosą został zastąpiony nowym mostem kamiennym i ozdobiony rzeźbami postaci z mitologii.
Powstał drugi wjazd z bramą i mostem od północy. Główny portal bramny ozdobiły płaskorzeźby przedstawiające przedstawicieli rodu von Heyde oraz
inskrypcja na nadprożu z inicjałami Konrada von der Heyde i datą "C.V.D.H. 1742"
koniec XVIII w. - w wyniku mariażu Zofii von der Heyde z Fryderykiem von Seidlitzem zamek Owiesno stał się własnością rodu von Seidlitzów (pisani również jako von Seydlitz) aż do roku 1945.
Seidlitzowie stworzyli z okolicznych włości niepodzielny majątek - majorat.
lata 1878-85 - remont zamku połączony z powiększeniem 1. piętra. Fosę osuszono.
Wieżę przebudowano i nakryto nowym hełmem neobarokowym. W portalu bramnym dodano herby von Seidlitzów. Wnętrza mające zapewnić właścicielom wygodę, straciły zabytkowe elementy, nadano im też nowy układ
po 1944 r. - ostatni właściciel Friedrich von Seitlitz został wywłaszczony. W zamku stacjonowała armia sowiecka, a później miała tu filię legnicka NKWD i kółko rolnicze.
lata 60-te XX w. - pozostawiony na żer szabrowników zbytek popadł w ruinę, zawaliła się m.in. wieża. Od tej pory każdy, nawet nie kryjąc się, mógł zabierać z zamku co chciał
lata 90-te XX w. - całkowicie zrujnowany zamek kupił prawnik z Legnicy, który przeniósł się do Owiesna i chciał go odbudować. Z bliżej nieznanych powodów porzucił te plany i obiekt stał się własnością gminy Dzierżoniów
2000 r. - zamek przejęła fundacja "Zamek Chudów" co dobrze rokuje jego przyszłości. Na razie przeprowadzono odgruzowywanie, zabezpieczenie murów i odnowiono bramę wjazdową
Von Seidlitzowie
Przedostatnimi, ale najbardziej wpływowymi właścicielem zamku w Owieśnie byli Adolf i Agnes von Seidlitzowie. Adolf Erdmann Friedrich Julius von Seidlitz und Ludwigsdorf był dobrze znaną postacią w Prusach. Biegły w prawie arystokrata, starosta i urzędnik państwowy, kapitan armii pruskiej. Nawet będąc na emeryturze, po wybuchu I wojny św. został powołany do służby w pruskim Ministerstwie Wojny jako major rezerwy.
Z kolei jego żona - Agnes hrabina zu Dona to również znana arystokratka, zaprzyjaźniona z księżną pruską Cecylią z Meklemburgii-Schwerin (ostania niemiecka księżna koronna i żona niemieckiego następcy tronu Wilhelma, syna cesarza niemieckiego Wilhelma II). Cecylia wielokrotnie odwiedzała przyjaciółkę na zamku Owiesno. Po Adolfie zamkiem do 1945 r. zarządzał syn Friedrich, zmarły w 1977 roku.
|
Adolf i Agnes von Seidlitzowie na zamku w Owieśnie
| Legendy i podania | |
Stara legenda mówi, iż w roku 1241 w Owieśnie zatrzymali się Tatarzy wracający z bitwy pod Legnicą. Mieszkańcy wsi schronili się w miejscowej warowni. Była to albo pierwsza siedziba Pogorzelów albo tajemniczy gródek. Mongołowie oblegali ją przez dwa tygodnie, ale załoga broniła się dzielnie. Niestety kończyły się zapasy wody i jedzenia. Gdy została już tylko jedna kromka chleba i mały kawałek mięsiwa, postanowiono zachować je dla rannego towarzysza. Kiedy ten już zamierzał włożyć je do ust, do komnaty wbiegł pies, porwał jedzenie i wybiegł z zamku. Tatarzy widząc psa z kawałkiem mięsa stracili nadzieje na wzięcie warowni głodem, bo skoro karmione są psy, to żywności musi być pod dostatkiem. Odeszli więc z Owiesna, a mieszkańcy na pamiątkę postawili figurę psa. Co ciekawe, w 1996 r. we wsi odnaleziono głowę psa z dość dużego pomnika, a to znaczy, że legenda wśród okolicznych mieszkańców była naprawdę żywa...
Zamek Owiesno - brama północna na początku XX wieku
ADRES I KONTAKT
Zamek - Owiesno 21
CZAS
Oglądnięcie ruin zajmuje ok. 25 minut.
WSTĘP
Wolny.
Południowa część woj. dolnośląskiego. 8 km na południe od centrum Dzierżoniowa, 15 km na północny zachód od Ząbkowic Śl. Zobacz na mapie. Zamek znajduje się w pobliżu kościoła, który leży w górnej części wsi. Należy skręcić przed nim w drogę w prawo. Po chwili ujrzymy bramę wjazdową i staw.
Współrzędne geograficzne: Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps
format D (stopnie): N50.649158°, E16.686176°
format DM (stopnie, minuty): 50° 38.94948'N, 16° 41.17056'E
format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 50° 38' 56.97''N, 16° 41' 10.23''E
wypożyczalnia samochodów kraków
Zdjęcie Owiesna przed wojną. Za budynkami na pierwszym planie powozowania i zamek
Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
Guerquin Bohdan - Zamki śląskie
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
Lamparska Joanna - Tajemnice zamki podziemia
Mazurska Teresa, Rachwalski Eugeniusz, Załęski Jerzy - Zamki Dolnego Śląska
Zamek w Owieśnie od południa na przedwojennej pocztówce
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
|
|