Prochowice

Średniowieczny zamek rycerski

Wnętrza zamku Prochowice, fotografia z "Schlesische Schloesser", R. Weber 1910

Front zamku Prochowice na pocztówce z lat międzywojennych

Plany i rekonstrukcje

Mimo że niemiecka tablica na zamku prochowickim mówi o jego budowie w 1259 roku, to badacze uznają ją za falsyfikat. W tym czasie mógł tu jednak istnieć drewniany gród należący do palatyna Legnicy Iko von Parchwitz. Fundację murowanego zamku przypisywało się do niedawna wnukowi Iko - Stefanowi na początku XIV wieku. Jedna znaleziska archeologiczne przy murze obwodowym datowane między 2. połową XIII - 1. połową XIV wieku skłaniają do uznania za fundatora ojca Stefana - Mirona, który od 1291 roku pisał się "z Prochowic" (von Parchwitz).

XIV w. - jako panowie na Prochowicach wymieniani są Stefan von Parchwitz (od 1305 r.) i jego synowie Mirzan i Piotr. Zamek składał się z domu głównego i wysokiej wieży typu bergfried w narożniku płd.-zach. przy bramie. Całość otaczał mur obwodowy i nawodniona fosa. Zabudowa tej warowni mieściła się w czworoboku 26x38 metrów.
1317 r. - wzmianka o prochowickim burgrabim podlegającym księciu legnickiemu
1376 r. - na zamku gościła księżna świdnicka Agnieszka Habsburżanka. Wg prawdopodobnej hipotezy było to związane ze ślubem Piotra z Prochowi z jej córką Elżbietą. Ślub z Piastówną świadczyłby o wysokiej pozycji prochowickich właścicieli. Potwierdza to wzmianka o okazałym dworze przy tutejszym zamku, z burgrabim, kapelanem i rycerzami-wasalami.
1383 r. - zadłużony Piotr sprzedał miasto z zamkiem książętom legnickim - Ruprechowi, Henrykowi i Wacławowi
ok.1400 r. - zamek wraz z całą okolicą na ponad półtora wieku otrzymał jako lenno od książąt legnickich ród Zedlitzów
1422 r. - siedziba została przebudowana przez Ottona Zedlitza. Wzrosła obronność całego założenia, być może podwyższono wieżę. Otton opasał też murami miasto oraz ufundował kościół pw. św. Andrzeja. Leży on poza średniowiecznym miastem, na południe od zamku i nazywany był kościołem zamkowym
ok. 1540 r. - pierwsza przebudowa renesansowa zamku. Zedlitzowie postawili obok wieży i bramy kaplicę oraz dostawili do domu głównego skrzydło wschodnie. Mury zwieńczono attyką
1554 r. - Prochowice przejęli spokrewnieni z Zedlitzami Oppersdorffowie, którzy toczyli spory z książętami legnickimi o dobra prochowickie
lata 1564-68 - warownia prochowicka była rezydencją księcia legnickiego Henryka XI. W latach 1567-68 schronił się tu podczas zarazy panującej w Legnicy
1568 r. - następnie Prochowice otrzymał w dzierżawę Fabian von Schönaich

ok.1580 r. - Fabian von Schönaich przeprowadził drugą renesansową rozbudowę. Dzięki temu założenie zyskało okazałe 3-kondygnacyjne skrzydło mieszkalne od wschodu, połączone z kaplicą. Niespełna 40-letni budynek wschodni przy domu gotyckim został rozebrany. Powierzchnia zamku została zwiększona przez przesunięcie wjazdu w kierunku południowym, gdzie powstałą nowa brama oraz zburzenie zachodniego muru. Nowy ceglany obwód był niższy, ale przystosowany do użycia nowożytnej broni, posiadał 2 lub 3 basteje. Od zachodu stanął budynek gospodarczy. Zarówno elewacje zewnętrzne jak wnętrza upiększono w stylu renesansowym, mury otynkowano, uzupełniono attykę, gdzie jeszcze jej nie było, na wieży umieszczono zegar.
1594 r. - miasto wraz z zamkiem przeszło we władanie książąt legnicko-brzeskich.
I poł. XVII w. - książę Joachim Frydryk i jego syn Jerzy Rudolf wyremontowali zamek, dodatkowo otaczając go ziemnymi fortyfikacjami, drugą fosą i prawdopodobnie kolejną bramą na wale. Sale zamkowe zostały bogato udekorowane, a elewacje ozdobione sgraffitami. Założono ogrody ze zwierzyńcem.

1642 r. - podczas wojny trzydziestoletniej warownia została zniszczona przez Szwedów. Część murów uległa rozbiórce
1658 r. - zamek odbudowano staraniem Anny Zofii von Mecklenburg – małżonki księcia legnickiego Ludwika
1663 r. - opis zamku podaje, iż ogrody zamkowe składały się z ogrodów ozdobnych, warzywnych, gospodarczych, pawilonu i zwierzyńca z jeleniem i 8 sarnami.
1675 r. - po śmierci ostatniego Piasta Jerzego Wilhelma, Prochowice przeszły na własność cesarza Leopolda Habsburga
1740 r. - następnie wraz ze Śląskiem zagarnęli je Prusacy. Przedstawienia zamku z połowy XVIII stulecia ukazują go już bez ogrodów, które musiały ulec likwidacji z powodu zaniedbania
1820 r. - Hohenzollernowie sprzedali zamek hr. Erdmannowi Sylviusowi von Pückler, który dokonał odbudowy obiektu, odtworzył częściowo ogrody i założył park krajobrazowy. Powstał pawilon ogrodowy w fosie od wschodu, połączony z zamkiem podmurówką.
ok. 1870 r. - kolejnym właścicielem był Ernst Liman, 10 lat później Ernst Schlegner, a pod koniec wieku Wrocławianin Leopold Weber
1906 r. - zaniedbaną budowlę odnowili hr. Kurt von Strachwitz i barona Richard von Mattencloit, m.in. zmieniono szczyt wieży, do pawilonu ogrodowego dobudowano neorenesansową loggię. Przy okazji jednak zniszczono wiele detali renesansowych, szczyty i ganki. Prace upamiętnia wmurowana w bramę tablica.
lata 1939-45 - działania wojenne (ostrzał armii sowieckiej) doprowadziły do zdewastowania budowli. Ucierpiał zwłaszcza dom gotycki, ale pozostałe budynki również uległy uszkodzeniom
lata 60 XX w. - po tym jak runęła część skrzydła wschodniego przeprowadzono zabezpieczenie murów zamkowych. Otynkowano aktualny budynek bramny, wyremontowano wnętrza domu gotyckiego, uporządkowano piwnice, rozebrano budynek południowo-zachodni i pawilon ogrodowy
1973 r. - odrestaurowano portal bramny na dziedzińcu renesansowym. Rok później naprawiono dachy
1991 - konserwacja murów sfinansowana przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Legnicy. Odtworzono zniszczoną część domu gotyckiego
2000 r. - zabytek wyceniany na 900 tys. zł sprzedano prywatnej osobie za 50 tys. zł
ok. 2010 r. - rozpoczęto wreszcie prace remontowe. Trwają one powoli, do dnia dzisiejszego. W pierwszej kolejności odbudowano zniszczoną, wschodnią część domu gotyckiego
2015 r. - pierwsze elewacje zostały otynkowane i pomalowane na biało. Aby zachować wierność historycznym widokom, cały zabytek będzie w tej barwie

Bibliografia