Ruda Śląska-Kochłowice

Rycerski dwór obronny

Miasto Ruda Śląska leżące w środkowej części województwa śląskiego powszechnie kojarzone jest przez wielu ludzi wyłącznie z ośrodkiem górniczym i z historią ostatnich 200 lat, natomiast jego historia jest znacznie bogatsza i wcześniejsza, bo średniowieczna. W granicach administracyjnych miasta znajdują się dwa tajemnicze obiekty architektury militarnej. Pierwszy to ruiny XIV wiecznego zamku Rudzkich w dzielnicy Ruda, drugi obiekt to grodzisko stożkowate w Kochłowicach z 2. połowy XIII wieku.

Odtworzenie gródka W 2004 roku Bractwo Rycerskie Ziemi Rudzkiej rozpoczęło starania o rekonstrukcję gródka kochłowickiego. Mimo współpracy z władzami miasta, wniosek o dofinansowanie prac z funduszy Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego został niestety odrzucony.

Gródek stożkowaty zlokalizowany jest na prawym brzegu rzeczki Kochłówki i wpadającego do niej strumyka zwanego Przykopą. Leży on w północno-zachodniej części Kochłowic zwanej lokalnie Budnowcem. Jego usytuowanie w terenie jest bardzo ciekawe, ponieważ do budowy wykorzystano naturalny cypel terasy zalewowej rzeczki Kochłówki, który został odcięty przekopem od reszty. Z przekopu tego utworzono później głęboką fosę. Kształt gródka zbliżony jest do elipsy o wymiarach 75 x 60 m. Widoczne są dwa zachowane poziomy obiektu; poziom górny czyli stożek właściwy (wymiary na szczycie 25 x 18 m) utworzony przez człowieka w wyniku sypania ziemi z budowanej fosy przy odcinaniu terasy oraz poziom drugi przylegający do niego od południowo-wschodniej strony, niższy, naturalny cypel (27 x 17 m). Cześć wyższa o kształcie elipsy wznosi się na wysokość 8 m, a niższa o przybliżonym kształcie trójkąta z zaokrąglonymi narożnikami 5 m.
Z relacji mieszkańców Rudy Śląskiej jeszcze w latach 60-tych XX w. stożek grodziska był o wiele wyższy, a obniżenie jego jest wynikiem działalności kopalni i powodowanych przez nią szkód górniczych. Platforma gródka podziurawiona jest "dzikimi" wykopami sporządzonymi w latach 20 XX w przez "miejscowych poszukiwaczy skarbów".
Grodzisko kochłowickie znane było badaczom już w 1928 roku, ale dopiero w 1980 zostało przebadane archeologicznie przez Jacka Pierzaka. Badania te rzuciły nowe światło na omawiany obiekt. W czasie badań odkryto na wyższym stożku ślady po wieży mieszkalno-obronnej, która zbudowana była z bierwion drewnianych łączonych na zrąb. Odnalezione bryły polepy z zachowanymi od strony wewnętrznej negatywami bierwion drewnianych świadczyć mogą, iż z zewnętrzne ściany wieży były oblicowane, warstwą gliny. Oblicowanie miało za zadanie zapewne chronić obiekt przed pożarem. W trakcie badań na wyższym stożku odkryto też 2 ślady po słupach, co interpretować można jako pozostałość palisady otaczającej gródek od strony fosy. Na niższym stożku nie stwierdzono żadnych śladów po budynkach, co może świadczyć, że teren ten wykorzystywany był jako mały dziedziniec o funkcjach gospodarczych. Z odnalezionego w czasie badań materiału archeologicznego można wywnioskować, iże gródek powstał około II połowę XIII w. Analiza stratygraficzna wykazała również, że obiekt nie uległ żadnym poważnym zmianą przestrzennym. Kres jego funkcjonowania można określić na koniec XIV lub początek XV w., wtedy to prawdopodobnie spłonął z niewyjaśnionej bliżej przyczyny. Być może było to efektem nieumyślnego zaprószenia ognia albo porażenia piorunem. Wyklucza się raczej możliwość zbrojnego najazdu ze względu na brak militariów w warstwie kulturowej.
Należy pamiętać, iż gródki rycerskie, mimo że lokowane w strategicznych miejscach obwarowane były wałami i posiadały głębokie fosy, nie pełniły wyłącznie funkcji obronnych. Owszem, funkcja obronna była ważna, ale oprócz niej taki obiekt pełnił jeszcze funkcje mieszkalną i gospodarczą. Gródki rycerskie były siedzibami średniozamożnych rycerzy, którzy prowadzili gospodarkę rolno-hodowlaną, a sama siedziba mogła zaledwie ochronić właściciela i jego rodziną przed zazdrosnym okiem sąsiada lub przed bandą złodziejaszków.