Wielka Wieś

Zamek rycerski Trzewlin

Powstanie zamku Trzewlin datowane jest na połowę XIV wieku. Jako fundatora wymienia się kasztelana czchowskiego Andrzeja Rawicza herbu Półkozic, ponieważ jego pasierb w 1386 r. tytułował się już jako Mściwój z Trzewlina. W XV w. okolica była w rękach Półkoziców. Później ród ten używał nazwisk Trzewlińscy i Wielowiejscy. Czy jednak długo zamieszkiwali oni ten zamek, nie wiadomo. Przekazy historyczne praktycznie nic nie mówią o Trzewlinie. Wiadomo, że w połowie XVII stulecia mury warowni zostały rozebrane przez mieszczan z Wojnicza.
Pierwsze badania sondażowe na terenie zamku wykonał Józef Żurowski w 1925 r. W wykopach odsłonięto fragmenty kamiennych murów i ułamki glinianych naczyń z późnego średniowiecza. W latach 1977-78 pod kierunkiem Macieja Szope przeprowadzono prace archeologiczne, które doprowadziły do odkrycia w kilku miejscach muru obwodowego oraz bardzo fragmentarycznych fundamentów zabudowy wewnętrznej. Nie natrafiono na warstwy kulturowe późniejsze niż XV w., również gruz znaleziony w fosach był płytki, co może oznaczać, iż zamek nigdy nie został ukończony (przy rozbiórce wysokich ścian zamku powinno go leżeć znacznie więcej). Jednakże bogaty zbiór zabytków ruchomych, w tym sierpów, grotów bełtów, noży, ceramiki wskazuje, że budowla była użytkowana.
Istnieje notatka XIX-wiecznego historyka Żegoty Pauliego o pobycie w zamku króla Zygmuntem Starego i królowej Bony. Podobno podczas zarazy rozprzestrzeniającej się w 1543 r. po Krakowie mieszkańcy Wawelu udali się do Wilna (Zygmunt August) i Zatora (Zygmunt i Bona). Spytek z Tarnowa miał im poradzić wyjazd do Trzewlina, gdzie będzie najbezpieczniej. Nie wiadomo na ile ta informacja jest wiarygodna.
W 1900 roku hrabia Jan Stadnicki postawił na terenie zamku drewniany krzyż. 100 lat później parafianie ufundowali nowy metalowy Krzyż Jubileuszowy (stary został zniszczony w okresie PRL). Wkrótce potem powstały też stacje drogi krzyżowej.